İran’dan uranyum kozu

ABD’nin İran’la yapılan uluslararası nükleer anlaşmadan (JCPOA) çekilmesi ve bu ülkeye yeni ekonomik yaptırımlarda bulunmasıyla çok sayıda Avrupalı şirketle ticari ilişkileri kesilme noktasına gelen Tahran, uranyum zenginleştirme kartını açtı. İran’ın dini lideri Ali Hamaney, “190 bin santrifüj üretilmesi hazırlıklarına başlanması” talimatını verirken, İran Atom Enerjisi Kurumu (İAEK) Başkanı Ali Ekber Salihi ise uranyum zenginleştirme kapasitesini yükseltme planlarını Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’na (UAEK) bildirdiklerini açıkladı.

Hamaney, “nükleer anlaşmanın sulandırılmasını kabul etmeyeceklerini” belirterek İAEK’den JCOAP kapsamında kalarak “uranyum zenginleştirme için ayrıştırıcı iş birimlerinden 190 bin tane üretmenin zeminini oluşturmaya hazırlanmalarını” istedi. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’den de “gereğini yapmasını” talep eden Hamaney santrifüj üretimi hazırlıklarına ilişkin bir takvim vermedi. İAEK Başkanı Salihi de UAEK’ye bildirdikleri planlarının “sadece üretim aşamasının başlangıcı” olduğunu belirtti ve “Bu adım hemen santrifüjleri kurmaya başlayacağımız anlamına gelmiyor” dedi.

ABD yaptırımları etkili

İran’ın santrifüj üretim kapasitesini artırma kozunu oynamasında, ABD’nin 2015 yılında varılan nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından Avrupa’yla yapılan pazarlıkların rol oynadığı değerlendirmeleri yapıldı. Avrupa Birliği (AB) ülkeleri JCPOA’ya bağlılıklarını açıklasalar da Alman Allianz, Fransız Total ve Danimarkalı Maersk gibi şirketler, ABD yaptırımları nedeniyle İran pazarından çekilme kararı aldı. Son olarak Peugeot ve Citroen marka arabaların üreticisi PSA şirketi de İran’dan çekileceğini açıkladı.

‘Hedef İsrail’

İran’ın Suriye’deki faaliyetlerinin engellenmesi ve JCPOA’nın iptali için Avrupa turuna çıkan İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, dün Tahran’dan gelen nükleer kapasiteyi artırma haberlerine Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile görüşmeye gittiği Paris’ten yanıt verdi. Netanyahu, İran’ın amacının İsrail’i yok edebilecek nükleer silahlara sahip olmak olduğunu ileri sürdü. İran’ın uranyum zenginleştirerek nükleer bomba cephanesi yaratmak istediğini iddia eden Netanyahu, “İran’ın nükleer silah edinmesine izin vermeyeceğiz” şeklinde konuştu.

ABD’nin geçen ay çekilmesinin ardından Fransa, Britanya, Rusya, Çin ve AB ile İran arasında devam eden JCPOA 2030’a kadar Tahran’a barışçıl amaçlarla da olsa ancak yüzde 3.67 oranında uranyum zenginleştirme imkanı veriyor. İran’ın anlaşmadan önce yüzde 20’ler civarında uranyum zenginleştirdiği bilinirken, Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü’ne göre bu ülkenin santrifüj üretimi de 42 bin SWU düzeyindeydi. Anlaşmayla bu rakam 5 bin SWU’nun altına inmişti. Nükleer bomba içinse yüzde 90 oranında uranyum zenginleştirmesi gerekiyor.