İnsanî Gelişme Endeksi 2013 Raporu: BRIC ve çevre

BRIC sözcüğü (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin) önce Güney Afrika eklenerek BRICS oldu. 2012 sonlarında da gelişmekte olan ülkeler konusunda bir danışmanlık şirketi olan Johannesburg’lu Frontier Advisory bu öbeğin Endonezya ve Türkiye eklenmeleriyle BRICSIT halini alabileceğini açıkladı.

Bu yazıdaki karşılaştırmada salt BRIC ile kıyaslama yapacağız.

187 ülke arasında İnsanî Gelişme Endeksi sıralamasında Türkiye 90.sırada yer alıyor. Dört öbekten oluşan bölümlemede üstten ikinci öbekte (yüksek insanî gelişme) yer alıyoruz. G20 ülkeleri içinde yer almanın yanı sıra bir de dünyanın en büyük 17’inci ekonomisiyiz diye övünüyoruz ama, İGE sıralamasında 90’ncı sıradayız. İGE değerimiz eşitsizlikle düzeltilince bir sıra daha düşüyoruz. 21. Yüzyılda önemli bir model oluşturan ve kısa bir süre önce yitirdiğimiz devrimci Chavez’in ülkesi Bolivargil Cumhuriyet Venezuela’nın sırasının bizden yukarıda (71) olduğunu da anmadan geçmeyelim.

Önce genel göstergelerde Türkiye’ye BRIC ülkeleriyle kıyaslamalı olarak bakalım.  

Ülkeler	İGE değeri	İGE sırası	Eşitsizlikle düzeltmenin sonrasındaki ige sırasındaki fark	Sıralamadaki dört insani gelişme öbeğinden hangisine girdiği
Türkiye	0,722	90	-1	Yüksek (2.Ö.)
Brezilya	0,730	85	-12	Yüksek (2.Ö.)
Rusya	0,788	55	Veri yok	Yüksek (2.Ö)
Hindistan	0,554	136	+1	Orta (3.Ö.)
Çin	0,699	101	0	Orta (3.Ö.)

Bu genel tablo bize şunu söylüyor: Bir ülkeye, salt iktisadi büyüme ile değil de kalkınma ölçütü ile bakılırsa, Türkiye, Rusya ve Brezilya’dan kötü, Çin ve Hindistan’dan iyice. Hem Çin, hem de Hindistan sıralamada orta insani gelişme öbeğine giriyorlar. Biliyoruz, inanamıyorsunuz ama, bu da İGE yöntembilimsel yaklaşımının azizliği. Yoksa bizde kimileri rakamlarla mı oynuyorlar, yok canım, öyle şeyler düşünmeyin!

Şimdi de BRIC’e kıyasla Türkiye’nin çevre başarımına bakalım.

Ülkeler	Birincil enerjide fosil yakıtın yüzdesi	Birincil enerjide yenilenebilir yakıtın yüzdesi	Karbondioksit çıkarımı (kişi başına ton)	Seragazı çıkarımı (kişibaşına karbondioksit eşdeğeri ton)	Doğal kaynak yıllık tükenme payı (Gayri safi milli gelirin –GNI-yüzdesi)
Türkiye	89,9	10,2	4,0	1,4	0,4
Brezilya	51,3	45,8	2,1	4,0	3,4
Rusya	90,2	2,8	12,0	4,9	14,3
Hindistan	73,0	26,1	1,5	0,7	4,4
Çin	87,4	11,9	5,3	1,5	5,1

 

Ülkeler	Ormanlık alan varlığı (arazinin yüzdesi)	Temiz su kullanımı (yenilenebilir toplam suyun yüzdesi )	Tehlike altındaki türler (toplam türlerin yüzdesi)	Tarımsal arazi (toplam arazinin yüzdesi)	Doğal afetlerdeki ölümlerin sayısı (milyon kişi başına ortalama sayı)	Çevresel bozulmaya uğramış arazide yaşayan nüfus (yüzde)
Türkiye	14,7	18,8	15,3	50,6	0	5,0
Brezilya	62,4	0,7	10,0	31,3	1	8,0
Rusya	49,4	1,5	10,2	13,2	40	3,0
Hindistan	23,0	39,8	14,0	60,5	2	10,0
Çin	21,9	19,5	12,1	56,2	1	9,0

İGE 2013 Raporu’ndaki çevre göstergeleri itibariyle, Türkiye’yi, BRIC ülkeleri ile kıyaslarsak aşağıdaki kimi saptamaları yapmamız olanaklı gözüküyor. Elbette siz okurlar da kendi yorumlarınızı katabilirsiniz (buna karşılıklı etkileşimli okuma deniyor).

Birincil enerji kaynağı olarak ençok fosil yakıt kullanan ikinci ülkeyiz. Bunun sonucu olarak yenilenebilir enerji kullanımında sondan ikinci ülkeyiz.

Karbondioksit ve sera gazı çıkarımında ortalama bir yerlerdeyiz.

Gayri safi millî gelirin bir yüzdesi olarak doğal kaynak yıllık tükenme payı göstergesinde en iyi görünüyoruz. Türkiye milli muhasebe sisteminde çevre muhasebesi uygulamadığından, burada bir ölçüm eksiği var, iyi gözükmemiz bundan. Hatta biraz daha ileri gidelim, ölüm öncesi iyilik hali.

Ormanlık alan varlığı göstergesinde en kötüyüz. 1990-2010 arası değişim Türkiye’de yüzde 17,1 olmuş, Çin’de ise yüzde 31,6. Güya biz ‘yüksek gelişmiş’, Çin ‘orta’!

Tablodaki kalan diğer göstergelerde ortalardayız, ama tehlike altındaki türlerle ilgili göstergede şampiyonuz. Gerçi bu gösterge de çok eksik, bertaraf edilmeye çalışılan yurtseverler hesaba katılmamış! Hoşkalın.