Haydar Ergülen’den 34 şair üzerine portreler!

Fotoğraflar: VEDAT ARIK

Soruların(ın) peşinde gezen şair, durmadan cevaplar arar. Kuşkularla, yeni sorularla kaldırdığı taşı yerine koymadan bir başkasına davranır, yanıtı bulmadan başka bir soruyla yeniden ve yeniden sorular sormaya devam eder.

Evet, şiir bir yolsa ki uzun bitmez bir yoldur; şair, onun daimi yolcusudur. Bu yolculukta duran, dinlenen, vazgeçen, varan değil de hep giden arayan, tanışan, tartışan, kalkışandır. Yolda sordukça, aradıkça, buldukça bir başkasında kendine varmaya kendini tanımaya bir adım daha atar. İtiraz eder, kalkışır, dener, yok sayar, reddeder işte şiir bu bitmez yol yürüyüşüdür.

Yolda ilk karşımıza çıkanlarla arkadaşlık ederiz bazen. Kimisinde bu arkadaşlık Garip şairleri gibi çocukluktan başlar ve uzun sürer; kimisinde serüvenler, heyecanlar, beklentiler, ideolojiler değiştikçe kısa sürer.

Bazen de yolculuk hazırlık gerektirir. Kimlerle nasıl bir yola düşeceğimizi tasarlarız, tartarız, kurarız ve yol bizi bir çıkmaza, bir yalnızlığa, bir uçuruma, bir boşluğa, bir karanlığa bir olmaza, bir ölmeze çıkarır.

Yolcunun nereye, ne zaman varacağını yalnız yol bilir. Yol ki hiçbir yere varmayan dipsiz bir kuyudur yalnız yolcunun kendini aradığı, sesini, sözünü, dilini, dişini tarttığı: “sual eylen bizden evvel gelene/ kim var imiş biz burada yoğ iken”.

ERGÜLEN’İN YOL ARKADAŞLARI, YOLU, ARAYIŞI...

Kimler olmuş ve neler demiş onu bilmek isteriz. Bildikçe duymak, duydukça okumak, tanımak... Tanıdıklarından kimini yoldaş yapar kimini arkadaş, kimini ahbap, kimini, unutacak, kimini hiç hatırlamayacak bir yan yaparız.

Bir antolojinin sayfalarında hiç duymadığı ve çok sevdiği bir sesle karşılaşmak yitirdiğini bilmediğin kardeşini bulmak, çocukluğuna kavuşmak gibi bir şeydir. Antolojiler bir yoldaşlık rehberidir. Haydar Ergülen bize bu yolu göze alacaklar için ağzı kapanmayan, sıkı bir bavul hazırlamış: Şairin Bavulu (Portreler).

Bu bavul bir anlamda antoloji; bugün hayatta olmayan ama şiirleriyle hayatımızda olan 34 şairin bavulunu, valizini, çantasını tek tek bize açan Ergülen’in yol arkadaşlarını, yolunu, arayışını işaret ediyor.

Şiirden ayrı bir yere koyamayacağınız inci gibi bu denemeler için şair, “yol şiirleri” dese olurmuş. Okuyanda sürgün bir duduk duymuş gibi yaralayıcı iz bırakan “şairin bavulu” şiire açılan, şairi aralayan en sevdiğim Haydar Ergülen deneme kitabı.

Ergülen; trenlerden sinemaya, hayattan edebiyata, sosyal konulardan öteberilere varan birçok denemesini, kitabını yazmasa bile sadece bu bavulla denemeci olarak anılırdı. Sait’in bavulundan çıkan Dağlarca’nın şiirini paylaşmak isterim: “Ölmüş Sait/ Deniz mavisinden erken/Bunca sevgiden sonra/ Ölmüş annesini öperken… Ölmüş eli ayağı uzak/ Camların üstü buğu/ Ölmüş çocuklar izin vermeden/ Yüzünde sarışın çocukluğu”

TOPARLANMAK, YOLA BAKMAK, YOLDA OLMAK...

Çocukluğu yatılı okulda geçen biri için bavul sözcüğü çok derli, çok kederli. Yatakhanede gelip gidip bavula bakmak, çarşıdan alıp tatilde eve gidileceği zaman götürülecek küçük hediyeleri ara ara bavulu aralayıp yerinde mi diye kontrol etmek, evden bir gelenle gönderilmiş yiyeceği ya da yakın arkadaşın verdiği bir memleket yemişini özenle kaldırılan bavuldan kimsenin olmadığı saatlerde açıp azar azar koklaya koklaya yemek...

Bavul; toparlanmak, yola bakmak, yolculuğa hazırlanmak, varmaktan çok yola çıkmak, yolda olmak… Çok içli çok acıklı daha fazla açtırmayın dağıtmayın beni bavullar.

Kıraçta, şehre gidecek dolmuşu bekler gibi çarşambaları mektubunun gelmesini beklediğimiz şairin, açık mektuplarından biri elime değmiş sanki ve açıp okuyorum.

EN İÇLİ BAVUL LORCA’NIN

Kitapta en içli bavul, Endülüs kırlarından Granada’ya, Madrit’e oradan Amerika’ya varan ve 38 yaşında bir ağustos sıcağında bedeni bir tepelikte faşistlerce delik deşik edilen Lorca’nın: “La baraca ile köy köy dolaşarak devrimci bir anlayışla İspanyol klasiklerinden oyunlar sergiler.

Kanlı Düğün, Yerma oyunlarını yazar.” “Çocuk portakal yer/(balkonumdan görürüm onu) orakçı ekin biçer/(balkonumdan işitirim)/ ölürsem açık bırakın balkonu!” diyen Lorca’yı okuyan biri, yerde nar görse bin parçaya dağılır, kanar kanar durmadan kanar…

‘KARANLIK GÜNLERDEN GEÇİYORUZ!’

Sevgisiz, kara, karanlık günlerden, aylardan, yıllardan geçiyoruz. Bir süredir coğrafyamız 1940 Almanyası gibi umutsuz, tek sesli, tek renkli, tek tek tek…. Bazı şairler, yazarlar bize hayatı sevdirir, insana yaklaşmayı öğretir, dünyaya umutla bakmayı gösterir, kirazın tadını anlatır, kederle, hevesle, acıyla, hüzünle.

Okudukça şuna inanıyorum; Haydar Ergülen okuyan biri dünyaya kötülükle bakamaz, bir yerden sevgiye kapısını aralar, ışığa sokulur, karanlığı yırtar. Bizi bu teklikten alacak, evlere tıkıldığımız kendimize sığındığımız hatta sıkıştığımız bugünlerde özenle hazırlanmış bavullarla şair; Cemal Süreya’ya göz kırpıyor, onun 99 Yüz’ünü selamlıyor zekâ, ironi, üslup, dil yeteneği ve şiirden ayrı düşünülemeyecek düzyazı kardeşliğiyle.

Kitabı bitirince bir an şöyle hissettim: Uçakla yurda dönmüşüm ve havaalanında bavulların döne döne geldiği platforma bakıyorum. Birbirine gizli bağla bağlanmış gibi belirli aralıklarla şair bavulları geçiyor önümden.

ÇEŞİT ÇEŞİT BAVULLAR; HAYLAZ, ÇOK GEZMİŞ, HAYIRSIZ, TUHAF, ACIKLI!

En önce koca Yunus’un Türkçe kelimelerle dolu çıkını, uzun bir bekleyişten sonra gurbetten seslenen Yahya Kemal’in Paris görmüş bavulu... Nâzım’ın cezaevlerinde çürümüş tahta bavulu... adaların kokusunu, deniz sevgisini doldurmuş Sait’in bavulu...

Can Yücel’in küfreden bavulu... Ahmed Arif’in kurşunlanmış tabelalar gibi deşilmiş bavulu... Edip Cansever’in Turgut Uyar’la yan yana çıkıp gelen sıkılgan bavulları... Evden kaçan Garipçiler’in haylaz bavulları...

Ece’nin kaymakamlık katından indirilen çok gezmiş bavulu...

Gülten Akın’ın devrimci oğlu için hazırladığı bavulu... Afyon garında bulunan Cemal’in bavulu... İroni dolu at gibi koşturan Ülkü Tamer’in bavulu... Arkadaş’ın dövülmüş bavulu...

Metin Altıok’un, Behçet Aysan’ın yobazlarca yakılmış bavulları... iskender’in coşkuyla patlamış küçük walizi... Kanatlanmış Nilgün’ün bavulu... Adliye evrakından çok şiirle dolu Didem’in çantası... Erhan’ın annesine seslendiği hayırsız bavulu...

Sabahattin Ali’nin kimsesizliğe gömülmüş kayıp bavulu... Necatigil’in evde kalan bavulu... Attilâ İlhan’ın cinayetler duymuş tuhaf bavulu... Genç ölmüş bir şairin bavulu... Bağlamasını sığdırdığı mucizevi Mahzuni’nin bavulu... Lorca’nın nar çiçeği kokan acıklı bavulu...