Güven düştü dolar fırladı

Bir buçuk yılda üç seçimin ardından kasımda erken seçime hazırlanan Türkiye’de reformların uygulanmasını gecikirken ekonomiye duyulan güven yüzde 16.5 azaldı. Güven düşerken dolar yüzde 36 yükseldi.

Pelin Ünker

Son bir buçuk yıldır üç seçim geçiren ve kasım ayında dördüncü seçime hazırlanan Türkiye’de artan siyasi belirsizlikler hem piyasalarda hem de ekonomide güveni çökertti. Geçen yılın başında 100.9 seviyesinde olan ekonomik güven endeksi bu yıl ocak ayında 93.8’e, ağustos ayında ise 84.3’e geriledi. Ekonomiye duyulan güven 2014 başından bu yana süren seçim trafiğinde 16.6 puan yani yüzde 16.5 düştü. Geçen yıl mart ayında yerel seçimler, ağustos ayında da Cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılmıştı. Haziran ayındaki seçimlerin ardından da erken seçim kararı alındı.

Reform problemi

Ekonomiye ilişkin güven düşerken dolar kurunun artışı da dikkat çekiyor. Mevcut makroekonomik veriler 2015-2017 Orta Vadeli Plan’da (OVP) belirlenen tahminlerin çok altında seyrederken, siyasi istikrarsızlık nedeniyle yapısal reformların gecikmesi, Merkez Bankası politikalarının belirsizliği, küresel ekonomik sorunlar ve artan jeopolitik riskler Türkiye ekonomisi için riskleri artırıyor. Bu durum ekonomide güveni azaltırken, bir yandan vatandaş dolara yöneliyor, diğer yandan yabancı yatırımcı Türkiye piyasasından çıkıyor. Bu da kurlarda yükselişe yol açıyor. Geçen yılın başında 2.14 civarında olan dolar/TL yüzde 36 yükseldi ve 2.9250 seviyelerinden işlem görüyor. Dolar/ TL’deki yükseliş yıl başından bu yana yüzde 24.5, son bir ayda yüzde 5.36 oldu. Avro kuru da 2014 başından bu yana yüzde 10.8, son bir ayda yüzde 7.5 yükseldi. Yapısal reformların devamı için güçlü bir hükümet kararı gerekiyor. Ancak birkaç ay içinde böyle bir ihtimal söz konusu değil. Bu da dolardaki yükselişin süreceği, ekonomik güvenin de azalacağının habercisi.



19 aydır kötümser

Türkiye İstatistik Kurumu’nun hesapladığı ekonomik güven endeksi tüketici ve üreticilerin genel ekonomik duruma ilişkin değerlendirmelerini yansıtıyor. Endeksin 100’den büyük olması genel ekonomik duruma ilişkin iyimserliği, 100’den küçük olması ise kötümserliği gösteriyor. Buna göre son 19 aydır Türkiye ekonomisine ilişkin beklentiler kötümser. Ekonomik güven endeksi ağustosta bir önceki aya göre yüzde 1.9 azaldı. Ekonomik güven endeksindeki düşüş, endeksi oluşturan tüm güven endekslerindeki düşüşlerden kaynaklandı. Tüketici güveni yüzde 3.6, perakende ticaret sektörü güveni yüzde 2.6, hizmet ve inşaat sektörü güven endeksleri yüzde 0.7, reel kesim güven endeksi ise yüzde 0.1 düştü.

BELİRSİZLİĞE BİR UYARI DA FİTCH’DEN GELDİ

Türkiye’de ekonomik güven yerle bir olurken, kredi derecelendirme kuruluşlarından da uyarılar sürüyor. S&P ve Moody’s’ten sonra Fitch de siyasi belirsizliğin Türkiye’nin risklerini artırdığına dikkat çekti. Fitch değerlendirmesinde, “Yeni seçim siyasi belirsizliği sona erdirmekten ziyade uzatabilir, Türkiye’nin izlediği politikaların iç ve dış alanda karşı karşıya olduğu zorlukları artırabilir” denildi. Siyasi belirsizliğin PKK ile yürütülen çözüm sürecinin sona ermesi ve Suriye’de askeri operasyonların başlamasıyla aynı döneme denk geldiğine dikkat çekilen değerlendirmede, “Türkiye içinde şiddet olaylarının hızlanması veya ülkenin uzun sürecek bölgesel bir çatışmanın içine çekilmesi halinde bu durum ülkenin risk profili için negatif olabilir” denildi. Fitch, ülke notu gözden geçirmesini 18 Eylül’de yayımlayacak. Kurum, AKP’den Merkez Bankası’na faiz indirimi baskısına da dikkat çekti. Ekonominin daha da yavaşlaması halinde ise ılımlı şekilde daha gevşek politika duruşu için baskı olacağını belirten Fitch, Türkiye için siyaset ve politika risklerini çarşamba günü Hong Kong’da yapılacak konferansta tartışacak.

 

OVP hedefleri ne oldu?

1- Yıl sonunda büyümenin Orta Vadeli Plan’daki (OVP) yüzde 4 olan hedefin oldukça altında, yüzde 2.0-2.5 arasında kalması bekleniyor.

2- OVP’de yılsonu için 173 milyar dolarlık ihracat hedefi var. Yılın yedi ayında ihracat 84 milyar 369 milyon 679 bin dolar ve OVP hedefinin tutturulması zor görünüyor.

3- OVP’de 2015 için işsizlik oranı yüzde 9.5 iken işsizlik mayısta yüzde 9.3 olarak gerçekleşti. Ancak tarım dışı işsizlik oranı yüzde 11.4 ile bu beklentinin yıl sonunda gerçekleşmeyebileceğine işaret ediyor.

4- OVP’de enflasyon beklentisi yüzde 6.3 iken yıllık enflasyon yüzde 6.81 olarak açıklandı. Yükselen dolar kuruyla birlikte enflasyonun artması bekleniyor. Kur yüzde 10 değer kazandığında, enflasyon 1.5 puan artıyor.

5- Bu yıl için 31.5 milyar dolarlık turizm geliri bekleniyordu. Ancak yılın ilk yarısında 12 milyar 602 milyon 567 bin dolarda kaldı. Temmuz ve ağustostaki düşüşler göz önüne alındığında gelir hedefinin yakalanması mümkün değil.