Gözde pazar, Irak

Irak'ın ileriye yönelik yatırım ve yeniden yapılanma hedefleri, tüm sektörler için önemli ticaret fırsatları sunuyor. Türk girişimcileri için konut, kara yolları, demir yolları, sulama sistemleri gibi alt yapı yatırımları ile özellikle çimento başta olmak üzere, inşaat malzemeleri önemli bir pazar oluşturuyor. Irak'ın yeniden inşası için Ulusal Yatırım Komisyonu'nun hazırladığı 750 projenin toplam tutarı ise 600 milyar dolar olarak belirlendi.

İhracatı Geliştirme Etüt Merkezi'nin (İGEME) Irak raporundan derlenen bilgilere göre, Irak'ta inşaat ve taahhüt sektörü hızlı bir büyüme dönemine girdi. Günümüz şartlarına uymayan ya da tahrip edilmiş yapıların yeniden inşa edildiği, inşaat işleri ve inşaat malzemeleri pazarının geliştiği Irak'ta yürütülen projelerin başında konut gelirken, başlıca alt yapı yatırımları da su temini projeleri, atık su arıtma tesisi, elektrik santrali, hastane, okul ve konut inşaatı, kara yolu, hava yolu, köprü ve liman inşaatı alanlarında yoğunlaşıyor. Yeniden inşa, onarım ve inşaat projelerinin sayısındaki artış ve tahminlere göre, bu alanda gerekli yatırım tutarının 100 milyar civarında olması çimento başta olmak üzere, inşaat malzemeleri ve ilgili iş makineleri ile ekipman pazarının bu tür projelerle önümüzdeki yıllarda sürekli dinamik kalması öngörülüyor.

Avrasya Sanayici ve İşadamları Derneği (ASİAD) Ankara Şubesinin ''Başkent ASİAD'' dergisinde de yer alan rapora göre, Irak'ta inşaatla ilgili malzemelerin üretimi için güçlü bir temel mevcut ve Irak hükümeti devlet-özel sektör ortaklığı kapsamında devlet kuruluşlarıyla işbirliği yapacak özel yatırımcılar aranıyor. Çelik, çimento, tuğla, cam ve mermer alanında ortaklık fırsatları mevcut bulunuyor. Sadece Basra'da 44 bin 700 adet yeni konut yapılması, 9 bin konutun da yenilenmesi gerektiği ve düşük gelirli grup için 4 bin 300, orta gelir grubu için 22 bin 700 ve yüksek gelir grubu için de 17 bin 700 adet yeni konut ihtiyacı olduğu tahmin ediliyor.

Konut edindirmenin ulusal bir öncelik olduğu Irak'ta bunun için önemli miktarda özel sektör yatırımına ihtiyaç duyulduğu belirtiliyor. Irak hükümetinin öncelik verdiği alanlar arasında yol ve demir yolu inşaatı, elektrik üretimi, iletim ve dağıtım ağları, liman rehabilitasyonu, su ve kanalizasyon arıtma tesislerinin inşası ve rehabilitasyonu bulunuyor. Uzun yıllar büyük devlet kuruluşlarının inşaat sektörünü tekeline aldığı, bununla birlikte Irak hükümetinin sektörün büyük ölçüde özelleştirmesine öncelik verdiği ve devlet kuruluşlarının yaptıkları işleri üstlenecek yeni özel ortaklar aramaya başladığı ifade ediliyor.

Resmi rakamlar, gerçeği yansıtmıyor

Irak'ın coğrafi ve lojistik avantajları nedeniyle Türk müteahhitlik firmaları için büyük bir potansiyel vaat ettiği, bu çerçevede özellikle inşaat alanında bölgede faaliyet gösteren firmaların sayısının arttığı vurgulanıyor. Rapora göre, Türk müteahhitlik firmalarının son yıllarda Irak'ta üstlendikleri işlere ilişkin resmi rakamlar gerçeği yansıtmıyor. Üstlenilen pek çok projeye ait istatistiki bilginin kayıtlara geçmemesi nedeniyle gerçek rakamların çok daha yüksek olduğu var sayılıyor.

İlk olarak 1981 yılında Irak müteahhitlik pazarına giren Türk firmalarının bu ülkedeki faaliyetleri, savaş sonrası dönemde ivme kazanan alt yapı ve üst yapı yatırımları nedeniyle 2003 yılından itibaren hızlandı. 2007 yılında 545 milyon dolar tutarında 39 adet proje üstlenilirken, 2008 yılında bu rakam 72 adet proje ile 1,43 milyar dolara ulaştı. Türk müteahhitlik firmaları Irak'ta 2003-2008 yılları arasında 4,8 milyar dolar değerinde 450'yi aşkın proje üstlendi. Firmalar, yeniden yapılanma sürecindeki Irak'ta çeşitli konut projelerinden askeri tesislere, yol, köprü, baraj gibi alt yapı projelerinden okul, hastane gibi sosyal tesislere pek çok alanda faaliyet gösteriyor. Erbil'de yeniden yapılanma faaliyetleri hızla devam ederken, şehirdeki inşaat işlerinin büyük bölümünü Türk firmaları üstlendi. Kuzey Irak'taki 300 civarındaki Türk firmasının 190'ı Erbil'de faaliyette bulunuyor.

Riskler

Öte yandan, ülkedeki güvenlik sorunları üstlenilen işlerin yürütülmesini zaman zaman zorlaştırıp kesintiye uğratırken, bölgede gerek yüklenici firma, gerekse taşeron firma olarak iş üstlenme imkanı artmış olmakla birlikte, üstlenilen işlerin öngörülen şartnamelere uygun şekilde tamamlanmasında bazı sorunlar yaşanıyor. Türk müteahhitlik firmalarının iş üstlendiği en riskli ülkelerden olan Irak'ta Türk firmaları, güvenlik kaygıları nedeniyle faaliyetlerini daha çok Kuzey Irak'a yönlendiriyor. Türk müteahhitlik ve müşavirlik firmalarının alacak talepleri ile hak ediş ödemelerinde geç ödemeler dolayısı ile yaşadığı zararlar da giderek artıyor. Özellikle bankacılık sisteminin sağlıklı işlememesinden dolayı hemen hemen tamamı kamu kuruluşu olan işveren idarelerinden alınan projelerin sürdürülmesinde de zorluklar yaşanıyor.