"Google Earth'ü icat eden adam Matrakçı Nasuh"

Abak, Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütünün (UNESCO), 2014 yılı Anma ve Kutlama Listesi'ne kabul ettiği isimlerden Matrakçı Nasuh'un vefatının 450. yılı dolayısıyla bir panel düzenleyeceklerini bildirdi.

Bu sene ünlü Türk silahşörü, minyatür ustası, tarihçi Matrakçı Nasuh'un vefatının 450. yılı olduğunu anımsatan Abak, bu nedenle Dolmabahçe Sarayı'nda, 4 Kasım'da büyük bir panel gerçekleştireceklerini belirtti.

Abak, etkinlikte, Matrakçı Nasuh ile ilgili önemli çalışmaları bulunan Prof. Nurhan Atasoy, Prof. Feridun Emecen ve Prof. Dr. Erhan Afyoncu'nun da katılacağını kaydetti.

"Google Earth'ü icat eden adam: Matrakçı Nasuh"

Matrakçı Nasuh'un Türk tarihinde önemli bir yeri olduğunu ancak fazla bilinmediğini söyleyen Abak, şunları dile getirdi:

"Matrakçı Nasuh, Google Earth'ü icat eden adam. Osmanlı coğrafyasını harita üzerinde resimlemiş. İstanbul'dan Tebriz'e, İran'a, Akdeniz'e  ve Mısır'a uzanan yolların haritalarını ve bu yollardaki dağları, ovaları, kasaba ve şehirleri resmetmiştir. Mesela, Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han adlı eserinde, Irak seferinin menzillerini gösteren kitap, İstanbul'dan Bağdat ve Tebriz 'e olan güzergahın harita üzerinde resimlenmesidir. Onlarca harita düşünün, bunlar İstanbul'dan Bağdat'a kadar olan arazinin haritaları. Bunları yan yana  koyun. İstanbul'dan çıktınız, Kastamonu, Amasya, Sivas Erzurum gibi şehirlerden geçiyorsunuz ve harita üzerinde bu şehirleri noktacık değil birer resim olarak gördüğünüzü düşünün, işte böyle bir eser. Osmanlı'nın Akdeniz'deki topraklarını bütün Balkan yarımadasını, Ege kıyılarını, resimli harita haline getirmiş. Kaynakta, hem Harita hem de şehrin bire bir resmini görüyoruz. Şehrin surlarını, kalelerini, kışlalarını, camilerini fotoğraf gibi gösteriyor. Bugün hala tarihçiler, şehir tarihçileri hatta belediyeler, Matrakçı Nasuh'un o şehri nasıl resmettiğine bakıyor. Yaptıkları, fotoğraf gibi bir minyatürdür."

Şaban Abak, etkinlik kapsamında Beyan-ı Manazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han ve diğer eserlerinden oluşacak bir sergi de açılacağını sözlerine ekledi.

Matrakçı denizcilikte önemli rol oynadı

Prof. Dr. Nurhan Atasoy da Matrakçı Nasuh'un tarih için fevkalade önemli olduğunu, sanatçıyı bilimsel dünyada Türk sanatıyla ilgilenen herkesin tanıdığını söyledi.

Matrakçı'nın, denizcilikte hamle yapılan Kanuni Sultan Süleyman döneminin en önemli sanatçılarından birisi sayıldığını kaydeden Atasoy, şöyle konuştu:

"Denizcilerin faaliyetlerinde haritaların yeri çok önemlidir. Deniz savaşlarında en büyük ganimetlerden biri karşı tarafın elindeki haritaları almaktır. Böylece bilgilerini, ne kadar geliştiklerini görebilirsiniz. Bu devirde Avrupa'da da haritacılık gelişmiştir. Portekizlilerin portolon denilen kıyı haritaları çok önemlidir. Matrakçı Nasuh, bu portolonları görmüş olmalı çünkü kıyı haritaları gibi birçok eser vermeye başladı. Bu ayrıca Matrakçı'nın yepyeni bir üslup ortaya çıkarmasına da sebep olmuştur. Aynı üslupta karaları, mevkileri gösteren resimler de yapmıştır Matrakçı. Bu denizcilik için çok önemlidir. Denizciler, bu haritalara baktıkları zaman şehri rahatça görür ve tanırlar. Matrakçı Nasuh, Türk resmine böyle bir resimleme usulünü getirmiştir, yepyeni bir tarihi mekan üslubunu yerleştirmiştir. Matrakçı'nın Menazilname adlı eseri 1534 yılında Kanuni'nin İran ve Irak'a yaptığı doğu seferinde ordunun konakladığı yerleri gösterir.

Kanuni, ordusuyla Bağdat'a giderken Matrakçı da gitmiştir ve ordunun konakladığı yerleri çizmiştir. Konya ve Eskişehir'e gitmiş, oraları da çizmiş. Bunlar o kadar iyi çizilmiş ki resimlerin hepsi eski eserleri araştırmamızda bize çok yol gösteriyor. İlk defa İbrahim Paşa Sarayı'nı çalışırken kullandım bu resimleri. Bu resimlere bakarak 16. yüzyıldaki halini görebildim sarayın ve o sırada restorasyonda da Matrakçı Nasuh'tan öğrendiğimiz bilgiler önemli rol oynadı. Bu resimlerde insan figürü yoktur. Topoğrafiktir ve sadece mimari yapılar görülmektedir."

Matrakçı Nasuh

Tarihçi, silahşor, hattat ve bir ressam olarak 16. yüzyılın en ilginç kişilerinden sayılan Matrakçı Nasuh, devşirme olarak küçük yaşta Osmanlı sarayına alındı ve Sultan II. Bayezid döneminin son yıllarında Enderun'da eğitim gördü. Kendi buluşu "matrak" adlı oyunla da tanındı. Nasuh'un Anadolu, Irak ve İran'ın batısında bulunan kentlerin ve yolların gösterildiği "Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han" adlı en ünlü eseri 88 sayfa metin, 107 sayfa minyatür, 25 minyatürlü metinden oluşuyor.