'Gerçeğin ve doğanın adamı'

Aydınlanma’nın büyük düşünürlerinden, BM UNESCO Örgütü tarafından eserleri Dünya Belleğinin Kültürel Mirası kabul edilen Jean-Jacques Rousseau doğumunun 300. yılında, 2012 boyunca Brezilya’dan Çin’e, ABD’den Türkiye’ye pek çok ülkede anılıyor. Yalnızca kolokyum, seminer, konferans, sergi tarzı akademik ve bilimsel çalışmalar değil, cumhuriyetçi piknikler, tarım seferberlikleri, bahçe, bitki ve sera yapımları, toplu/tematik basın-arşiv taramaları, resim ve heykel araştırmaları, çocuk ve bilgi oyunları, oyuncaklar; konserler, tiyatro, kukla, sinema gibi dünyayı en geniş biçimiyle kavrayan her türlü faaliyet ve gösteri de Rousseau’ya saygı yılında başvurulan anma yolları arasında yer alıyor.

Rousseau 2012 yılı boyunca yalnızca Fransa’da sayısı binlerle ölçülen faaliyetlerle anılıyor. Çok bilinen edebi-felsefi eserleri ve öncelikle Fransız Devrimi, Amerika’nın kuruluşu, çağdaş siyasi, sosyal yapılara, yapılanmalara, analizlere sağladığı ilkesel temeller kadar, özellikle müzik, bahçecilik ve botanik alanındaki özgün katkıları tanıtılıyor. Zamanında eserlerini yakan, yasaklayan doğduğu kent ve ülke Cenevre ve İsviçre şimdi yüz kadar faaliyet öngören bir programla “Cenevre Yurttaşı” deyimini kullandıkları Rousseau’yu anıyor.

Fransa’da Rousseau yılı geçen 20 Ocak’ta, kişiliğin ilk gençliğinin en mutlu yıllarını geçirdiği İsviçre hududuna yakın Savoie il merkezi diyebileceğimiz Chambéry’de düzenlenen törenlerle açıldı. 16 yaşındaki Jean-Jacques’a sonraki yaş ve dönemlerinde de hem hami ve vasilik hem de metreslik yapan Madam Baronne Françoise-Louise de Warens’nin yaşadığı, artık “Jean-Jacques Rousseau Evi” diye bilinen Les Charmettes adlı malikâne düzenlenen kutlamaların açılışını dönemin Kültür ve Komünikasyon Bakanı Frédéric Mitterrand yaptı.

Mitterrand konuşmasında, Rousseau’nun evrensel boyutunu hatırlatıp yazar, filozof olduğu kadar bir siyaset teorisyeni, eşitlik ve eğitim, müzik, doğa düşünürü ve gezgin olduğunu vurguladı.

Aynı akşam ünlü çağdaş müzik bestecisi Philippe Hersant’nın Rousseau’dan esinlenerek bestelediği “Hülyalar” isimli müzikal yaratısı Chambéry’de sahnelendi.

Ulusal Kütüphane’nin hazırladığı çok sayıda kutlamadan ilki 9 Şubat’ta Millet Meclisi’nin işbirliğiyle hazırlanan “Rousseau ve Devrim” başlıklı kolokyumdu. Meclisin Victor Hugo Salonu’nda gün boyu düzenlenen kolokyumu takiben 10 Şubat’ta yine Meclis sergi salonlarında birçok müzeden ödünç alınan eşya, belge ve eserle, yine “Rousseau ve Devrim” başlıklı bir sergi açıldı. Sergide başta Roussea’nun büyük eserlerinden “İtiraflar”ın orijinal elyazması olmak üzere, eşi bulunmayan belge ve nesnelerle Rousseau’nun Fransız Devrimi’ne etki ve katkısı gösteriliyordu.

Rousseau’nun botanikçi olarak ot-bitki toplama ve yetiştirme özelliği, kurduğu bahçeler fotoğraflar veya bitkiler etrafında sergiler, onun geliştirdiği, önerdiği yöntemlerle bitki yetiştirme oyunları Fransa’nın her yerinde özellikle okullarda anlatılacak, uygulanacak.

Aydınlanma öncüsü kişiliğin 1756-62 yılları arasında yaşadığı Montmorency’deki evlerden bugün Rousseau Müzesi’ne dönüşen Mont-Louis Evi tamamen yenilenerek hizmete girdi.

Fransız Devrimi’nin liderlerinden Robespierre, Rousseau’nun naaşını 1794’te en değerli vatan büyüklerinin yattığı Panthéon’a taşıyarak Fransa’nın bu olağanüstü insana minnetini somutlayan ilk yönetici olmuştu.

Rousseau eşit doğduğunu savunduğu insanlara, istisnasız tek tek bireylere tanınması gereken özgürlük ve haklara koşut olarak, kişinin toplumsal sorumluluğu ve yurttaşlık bilincinin de takipçisiydi. 250 yıl önce insanın doğayla ilişkisini sorgulayan, bunu ilk kez siyasi arenaya taşıyan düşünürdü. Eserlerinde toplu çıkarlarla bireysel irade ve istemler arasındaki çelişkileri sıralıyor, yasaların rol ve yerini vurguluyordu.

Mustafa Kemal Atatürk’ten Simon Bolivar’a, 18. yüzyıl Polonya ve Rusya’sından 20. yüzyıl Japonya’sına bütün dünyadaki devrimci ve ilerici hareketlerin bir biçimde esinlendiği “Gerçeğin ve Doğanın Adamı”, kendine ve dünyaya eleştirel bakabilen, bakmayı öğreten Rousseau insanlığı etkilemeyi sürdürecek gibi görünüyor.