GAP kuraklığa terk

Özelleştirmesi 2013’te Abdullah Tivnikli’nin şirketi tarafından alınan Dicle Elektrik Dağıtım Şirketi (DEDAŞ), Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde tarımsal sulamada yüzde 90’a ulaşan kayıt dışı elektrik kullanımını gerekçe göstererek çiftçiye verdiği elektriği kesiyor. Geçen yıl DEDAŞ’ın kesintileri nedeniyle sadece Urfa Bölgesi’nde 130 bin dönüm arazi kurudu. Bu yıl çiftçilere sayaç taktırma zorunluluğu getiren kurum, taktırmayanların elektriğini ise 18 Nisan itibarıyla kesti.

Çiftçi zararda

Bölgede faaliyet gösteren Ziraat odalarına göre, çiftçiler borçlarını sulama birliklerine ödüyor ancak sulama birlikleri paraları toplamasına rağmen DEDAŞ’a ödeme yapmıyor. DEDAŞ’ın yaptığı kesinti ise sulama birliklerini değil çiftçileri mağdur ediyor. 28 binden fazla çiftçinin bulunduğu bölgede bir diğer sıkıntılı konu fiyatlar. Özellikle pamuk için yapılan sulamada dönüm başına 140 TL fiyat uygulandığını dile getiren çiftçiler, bölgede KDV indirimi ve TRT payının kaldırılmasını istiyor.

Bölge özellikle pamuk tarımı için önem arz ediyor. Stratejik bir ürün olan pamuğun yüzde 43’ü bölgede yetiştiriliyor. Bölge derneklerinden birinin yöneticisi, “Burada özellikle Güneydoğu Anadolu Projesi’nin (GAP) katkısı çok büyük. GAP çevresinde yapılan sulama kanalları ile sulamalar yapılarak pamuk yetiştiriliyor. Çiftçi bu şekilde yılda 2 kez ürün alabiliyor. Hal böyle olunca sulu tarım büyük bir kazanç. Dolayısıyla her çiftçi sulu tarım yapmak istiyor. Çiftçi burada sayaç takılmasına ve elektrik parasını ödememe gibi bir durumu yok. İtiraz ettikleri şey maliyet. Çünkü, söz konusu sayaçların yatırım bedeli tüketiciye yansıtılıyor. Fiyat çiftçiler için çok daha pahalı hale geliyor. Pamukta dönüm başına 140 TL civarında ücret alınıyor. Çiftçilerin talebi en azından TRT payının alınmaması, KDV indirimi. Avrupa Birliği (AB) çiftçiler elektrik için KDV ödemiyor. Pamuk aynı zamanda ülke ekonomisi içinde stratejik bir ürün. Biz bu ülkeye bu katkıyı sunuyorsak, önümüzün de açılması lazım” dedi.

Elektrik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Yeşil, yüksek kayıplı şirket statüsünde bulunan DEDAŞ’ın, bir yandan Yönetmelik düzenlemesi ile kendisine tanınan ayrıcalıklı statü çerçevesinde gelirlerini korumaya devam ederken, diğer yandan bölgedeki çiftçilerin sulama tesislerine çifte sayaç takma ya da birden fazla tüketicinin sayacını birleştirme şeklinde getirilen olanaklardan yararlanmak için harekete geçtiğini söyledi.

DEDAŞ’a ayrıcalık

Yeşil, “Ülkemizde pek çok sektör için çeşitli teşvikler öngörülmektedir. Nitekim elektrik dağıtıcıları için de adı teşvik olmayan ve yasal bir dayanağa sahip olmaksızın kayıp ve kaçak oranları yükseltilerek teşvikler getirilmişken, tarımsal sulama yapan çiftçilerin sosyo ekonomik durumlarının göz ardı edilmesi açık bir çifte standart oluşturmaktadır. Açıkçası iktidar üzerinde etkili olan çevreler her türlü teşvik ve kıyak düzenlemelerinden yararlandırılmakta, yalnızlaştırılmış kesimler de bırakın teşviki cezalandırılmaya tabi tutulmaktadır” diye konuştu.

EMO’dan dava 31 Aralık 2015’te yürürlüğe konulan “Dağıtım Sistemindeki Kayıpların Azaltılmasına Dair Tedbirler Yönetmeliği” ile Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da faaliyet gösteren özel dağıtım şirketlerine kayıp/kaçak elektriğin azaltılmasına yönelik önlem getirilmesinden öte, kayıp/kaçağın korunduğu koşullarda, şirketlerin gelirlerinin garanti altına alınması hedeflenmiş. Yüksek kayıplı şirket statüsü tanınan bu şirketler, dağıtım şirketlerinin yerine getirmesi gereken birçok yükümlülükten muaf tutulmuşlar. Hukuka ve kamu yararına aykırı bu düzenleme için EMO olarak yargı yoluna başvurdu.

Destekleri bloke ettirdi TEDAŞ’ın özelleştirme ihalesi 2013’te yapılmış ve ihaleyi 387 milyon dolar bedelle Abdullah Tivnikli’nin şirketi kazanmıştı. DEDAŞ, 2014-2015’te birçok çiftçinin elektriğini kesmekle kalmamış başka yollara da başvurmuştu. Bu kapsamda bölgenin en büyük geçim kaynağı pamuk başta olmak üzere birçok ürüne yönelik devlet destekleri bloke edilmişti. Bakanlar Kurulu Kararı ile yapılan açıklamada, sulamaya ilişkin elektrik borcu olanların, borcu ödeyene kadar destek primi verilmeyeceği belirtilmişti.