Evrenselden yerele müzik

İÇİNDEN MÜZİK GEÇEN HER ŞEY

Yazar, eğitimci ve müzik uzmanı Ahmet Say, yıllar boyu yarattığı eserlerle, müzik kültürünü gelecek kuşaklara en derli toplu haliyle sunabilmek için çabalıyor. Müzik Tarihi kitabı adlı kitabının hedef kitlesi hakkında bilgi verirken kitaptan yararlanabilecek kitleyi mümkün olduğu kadar geniş düşünmek ve “içinden müzik geçen her şey” ifadesini kullanmak gerekiyor.

Müzik Tarihi kitabı, insandan önce doğanın gelişim evreleriyle birlikte yarattığı ses dalgalarının bir frekansının olduğu saptanmasıyla başlıyor. Bu bilgi bizi müzik tarihinin insanlık tarihinden eski olduğu sonucuna götürüyor. 

Bununla beraber söz konusu dalgaların bir ahengi temsil etmesi ile fark edilmiş ses örgütlenmesinin tarihsel gelişim süreçleri ve buna bağlı değişimlerini tüm kapsamıyla ele alınıyor. 

Tarih öncesi çağlardaki müziğin ilk ortaya çıkış sürecinden başlayıp günümüze dek yeryüzünün müzikle geçirdiği etkileşim süreçlerine ve bunun toplumsal etkisine değinen kitabın kendini ifade ederken dikkat çektiği üç ana bileşkeden söz edebiliriz. 

Müziği toplumsal ve kültürel dönüşümlerin en önemli unsurlarından biri olarak kabul eden ilk anlayış, müziğin tüm sanatsal gelişim aşamalarının temel dinamiği olduğu ilkesine sırtını yaslıyor ve bu düşünceyi tutarlı saptamalarla ayrıntılandırıyor. 

Tüm sanat dallarının birbiriyle etkileşim içinde olduğu gerçeğini de yadsımadan müziğin evrensel bir kimlik içeriyor olması, hızlı yayılma gücü ve edilgen kimliğinin aslında fark ettirmeden nüfuz edebilme gücü veriyor olması, onu öteki sanat dallarından ayıran en önemli özellikler olarak dikkat çekiyor. 

İkinci yaklaşım ise müziğin temel öğeleriyle bir bilgi mekanizması oluşturduğunu ortaya koyuyor ve bunu bir bütün halinde sunarak müziği bir ara birim olmaktan kurtarıp gerçek anlamda bir ana unsur olduğunu vurguluyor. Bu durum müziği bilimsel bir çalışma alanı haline getirmektedir. Üçüncü anlayışta da tüm bu ayrıntıları pekiştirmesi için örneklendirme anlayışına başvurulmuştur. 

SEKSEN BİR NOTA ÖRNEĞİ

Eğitim süreçlerinde pekiştirme araçlarını kullanırken en çok başvurulan yöntemlerden biri de örneklendirme yöntemidir. Kitabın bu konudaki başarısı oldukça belirgin… 

Kitapta seksen bir adet nota örneği bulunuyor. Nota örnekleri bir dönemin mevcut müzikal bilgisini, düşüncesini ses örgütleme anlayışını ve yaratıcı düşüncesini anlatması açısından dönemin bakış açısını anlamayı da kolaylaştırıyor. 

Yazar, tarihsel dönüşüm evrelerinde notaların dizilimi ve ses tercihlerinin kişiler kadar toplumların da karakterlerini ortaya koyduğu düşüncesini aktarırken tezlerini Curt Sachs, Ernst Hans Gombrich, H. Grabner, Josquin Des Perez, Heinrich İsaac, Jean Mouton, Loyset Compere gibi müzikolog ve yazarların çalışmalarıyla destekliyor. 

Kronolojik sırayı izleyerek ilerlediği bu dönemin özelliklerini ayrıntılı şekilde aktarırken bulgular ve kalıntılardan da resim ve nota örnekleriyle çalışmasını güçlendiriyor.

Tarihin müzik adına neredeyse tüm gelişmelerinin anlatıldığı süreçlerin ardından yazar son bölümde Türk müzik geleneğine yer veriyor ve Türk müziği tarihiyle ilgili bilgiler aktarıyor. 

Mızıka-i Humayun’la başlattığı süreci Atatürk dönemi kültür politikası ve dönemin önemli müzisyenleri hakkında verdiği bilgilerle sona erdiren yazarın genel olarak kültür öğesini öne çıkardığını söyleyebiliriz.   

MÜZİĞİN KİTABI

Ahmet Say’ın Islık Yayınları’ndan çıkan öteki kitabı Müziğin Kitabı. Kitabın amacı müziğin bir icra metodu olduğu kadar bir algı ve anlatım tekniği içerdiğini öğretmesi. Bilmeden kullandığımız pek çok sözcüğün müzikteki karşılıklarını öğreniyoruz. 

Dolayısıyla Müzik Tarihi kitabı gibi bu kitap da “Müzik sadece müzisyenlere ait değildir” mesajı vermeyi amaçlayan bir içerikle hazırlanıp müzisyenler, öğrenciler ve akademisyenler için paha biçilmez bir çalışma haline geliyor. 

Müziğin Kitabı’nı herkes için yararlı bir kitap haline getiren en önemli konulardan biri de sorulara net yanıtlar bulabilme imkânı veriyor olması. Müziğin gelişim çizgisini, ülkemizde yerel müzik, uluslararası klasik müzik ve ulusal klasik müzik evrelerini, dönemin anlayışlarıyla örtüştürerek inceleme olanaklarına sahip oluyoruz.

Yazarın güncel müzik eğilimleriyle birlikte popüler unsurları da işlediğini kitabı değerli bir hazineye dönüştüren en önemli bölümler ise son sayfalarda. Bir müzikseverin müzik bilgisini tartması ve arşivini oluştururken doğru bir iz üstünde çalışmasına yardımcı olabilecek şekilde hazırlanmış olan plak dolabı için öneriler bölümü yerel, uluslararası ve popüler müziğe dair tüm ayrıntıları barındıran eşsiz bir hazine. 

ARŞİV DEĞERİ

Sırf arşiv için hazırlanan öneriler bölümü ve kaynakça kısmında yer alan eserler dahi bu kitapların kütüphanelerde bulundurulması için başlı başına yeterli bir gerekçe olarak kaşımızda durmaktadır. 

Toplamda bin sayfayı aşan hacmiyle iki kitabın birbirini bütünleyerek yeryüzünde müziğe ait yolculuğun tüm ayrıntılarına indiğini, dolayısıyla müzikal dönüşüm evrelerinin toplumsal dönüşümlerle ilişkisini ve ses örgütlenmesiyle ilgili keşifleri merak edenler için vazgeçilmez bir başvuru kaynağı olacağını söyleyebiliriz.

Müzik Tarihi ve Müziğin Kitabı kitapları, Ahmet Say’ın bu alanında vermiş olduğu en önemli eserler arsında yer alıyor. Ancak yazarın raflarda yerini alan iki eserlerinden başka uzun zamandır yeni baskısı yapılmayan başka eserleri de bulunduğunu belirtmemiz gerekir. 

Bu eserler içinde “alanının en kapsamlısı” olarak değerlendirilen Müzik Ansiklopedisi’ne ve dünyanın en geniş kapsamlı sözlüklerinden yararlanarak hazırlanan Müzik Sözlüğü’ne özel bir paragraf açmak gerekiyor. 

3 cilde yayılan toplamda 2000 sayfanın üzerine çıkan hacmiyle “Müzik Ansiklopedisi” Türkçe kaynak arayan araştırmacılar, müzik öğretmenleri ve konservatuvar öğrencileri için temel kaynaklardan biriydi ve uzun zamandır piyasada bulunamaması bir eksiklik olarak görülüyordu. Aynı şeyi rahatlıkla 960 sayfalık oylumuyla Müzik Sözlüğü için de söyleyebiliriz.

Müzik Tarihi / Ahmet Say / Islık Yay. / 672 s.

Müziğin Kitabı / Ahmet Say / Islık Yay. / 300 s.