Evde yardım alana ‘iş bulmuş’ muamelesi

İstihdam piyasasının zayıfladığı, devlet müdahalesinin arttığı yatırım kurumlarının raporlarına girerken, hükümetin işsizlik verilerini, Toplum Yararına Çalışma Programları ve evde bakım, engelli bakım yardımı alanların istihdama girmiş göstererek yükseltme yolunu seçti.

Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu pek çok ülkede kurumsal bankacılık hizmeti veren Alman bankası Deutsche Bank, Türkiye’de eğitim ve altyapı alanlarında ilerleme görüldüğü fakat istihdam piyasası zayıflarken devlet müdahalesinin arttığına dair bir rapor yayımladı.

Burada özellikle yapısal performans göstergeleri bazında bakıldığında bir çok gelişmekte olan ekonominin yapısal dirençte sürpriz olmayan ve moral bozucu performans düşüklüğü gösterdiğine dikkat çeken banka, Türkiye’de altyapı alanlarında ilerleme görüldüğü fakat istihdam piyasası zayıflarken devlet müdahalesinin arttığına vurgu yaptı.

İyileşmenin sırrı

Peki pek çok kurumun dikkat çektiği istihdam piyasasının durumu, nasıl oldu da bizde bindelik oranlarda da olsa artış gösterdi. Veriler ayrıntılı incelendiğinde de istihdama girmiş gibi gösterilenler, durum özetliyor. DİSK-AR tarafından da ortaya konulduğu gibi istihdam artışında son yıllarda dikkat çeken eğilim kamu sosyal yardımları alanların ve aktif işgücü programlarına katılanların istihdam kapsamında değerlendirilmesi. Bu konuda iki kategori özellikle dikkat çekici. Bunlar evde engelli bakım hizmeti ödeneği alanlar ile “toplum yararına” programlarda çalışanlar. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı verilerine göre evde engelli bakım yardımından yararlanan engelli yakını sayısı 470 bin civarında. Öte yandan Mart 2016 itibariyle Toplum Yararına Çalışma Programlarında (TYÇP) çalıştırılanların sayısı da 277 bin. Bu iki program kapsamında olanların toplamı 747 bin kişi.

Onlar işçi sayılmayan işçiler Evde bakım hizmeti alan engelli yakınlarının istihdam içinde kabul edilmesi oldukça tartışmalı. Primsiz ödemeler kapsamında sosyal yardım alanların istihdamda kabul edilmesiyle istihdam yapay olarak artıyor. Oysa bu kişiler iş mevzuatı kapsamında iş sözleşme ile çalışmıyorlar. Memur ve diğer kamu görevlisi olarak da kabul edilmeleri mümkün değil. Kendi hesabına çalışan ve işveren de olmayan bu kişilerin istihdam kapsamında sayılması istihdam verilerini tartışmalı hale getiriyor. Uzmanlar, TÜİK’in evde engelli bakım ödeneği alanları Hanehalkı İşgücü Araştırması kapsamından çıkartması gerektiğini savunuyor. İstihdam verilerini şişiren bir diğer kategori de sadece 9 ay boyunca TYÇP kapsamında çalıştırılan ve iş yasası kapsamında işçi sayılmayanlardan oluşuyor. TYÇP programları kapsamında çalıştırılan işsizler bir yandan istihdamda görünürken öbür yanda işçilerin sahip olduğu haklara sahip değiller. TYÇP, “İşsizliğin yoğun olduğu dönemlerde veya yerlerde, işsizlerin çalışma alışkanlıklarından uzaklaşmalarını engellemek ve geçici gelir desteği sağlamak amacıyla İŞKUR tarafından uygulanan programları” olarak tanımlanıyor.

Yukarı hareket bekleniyor

İstihdam artışında hizmetler sektörünün ağırlığı devam etmektedir. Ancak hizmet sektörünün toplam istihdam içindeki payı 1 puan artarken; sanayi sektörünün payının 1 puan azalması nitelikli istihdam açısından olumsuz bir görüntü çizdiğine dikkat çeken Araştırma Uzmanı Enver Erkan da, özellikle genç işsizlikte görülen 2 puana yakın iyilişmenin iş bulma umudunu yitiren genç nüfusun istihdam piyasasından çekilmesinden kaynaklandığını dile getirerek, “İşsizlik tarafında yılın ilk aylarında mevsimsel etkiyle görülen yükselişin yılın ortasına kadar devam etmesi ve haziranda dip yapması beklentimiz mevcuttur. Ancak Haziran’dan sonra yukarı yönlü momentum hızlanacak ve yıl sonuna kadar kademeli bir artış görebileceğiz. Bu kapsamda da 2016 yılının çift hanede kapanma olasılığı söz konusudur. Büyüme de bu bağlamda yüzde 3- 3.5 aralığında gerçekleşecektir’ değerlendirmesini yaptı