Engelli bireylerde emeklilik şartları neler, engelli kontrol raporu nasıl alınır?

Türkiye'de emekliliğe ilişkin en çok merak edilen konulardan biri de, engelli bireylerin erken emekli olup olamayacağı sorusu. Engelliler, çalışma gücündeki kayıp oranına bağlı olarak değişen koşulları sağlamaları halinde yaşa bakılmaksızın emekli olabiliyor. Engellilik dolayısıyla aylık bağlananların kontrol muayenesinde çalışma gücündeki kayıp oranı düşük çıkarsa emekli aylıkları kesiliyor.

Engelli bireylerin emeklilik şartlarının ilk sıralarında ise kontrol raporu bulunuyor. Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) Merkez Sağlık Kurulu tarafından engellilik derecesi tespiti yapılırken kontrol muayene tarihi konulanlar, raporun gerçeği yansıtmadığına dair haklarında ihbar veya şikayet bulunanlar, SGK denetim elemanlarının inceleme ve soruşturmaları sonucunda gerek duyulanlar kontrol muayenesine tabi tutuluyorlar.

Peki engellilerin emeklilik şartları neler, engelli raporuyla emekli olanlar kontrol raporunu nasıl alıyor? Emekli olduktan sonra engelli olanlar için, emeklilik durumunda veya emeklilik aylığında bir değişiklik oluyor mu? Sosyal Güvenlik Uzmanı Özgür Erdursun, Cumhuriyet'in sorularını yanıtladı.

'ENGELLİ EMEKLİLİĞİNDE YAŞ ŞARTI ARANMIYOR'

Engelli çalışanların emeklilik şartları neler?

Engelli emekliliği için doğuştan gelen yada sonradan meydana gelen en az yüzde 40 ve üzerinde raporu olan kişilerin SSK ve Emekli Sandığında bu raporları ile vergi indirim belgesi alarak, işe başlama tarihine göre ve engel derecesine göre prim gün sayısı ve sigortalılık süresini tamamlayarak emekli olabilirler.

Aşağıdaki tablodan ilk işe başlama tarihlerine göre kaç prim günüyle ve kaç yıllık sigortalılık süresi ile emekli olmaları gerektiğini öğrenebilirler.

Engelli bireylerde emeklilik için bir 'yaş' şartı aranıyor mu? Yasal düzenleme bu konuda ne diyor?

Engelli emekliliğinde yaş şartı yoktur. Engel derecesi ve işe başlama tarihlerine göre kendilerinden istenen sigorta prim gün sayını tamamlayarak emekli olabilirler ancak burada çok önemli bir ayrıntı var SSK'lılarda normal emeklilikte 18 yaş öncesi işe başlamada sorun yoktur ancak engelli emekliliğinde işe başlama tarihinde 18 yaş baz alınır. 18 yaşından önce işe başlayan bir kişinin ilk işe başlama tarihi 18 yaş olarak kabul edilir ve sigortalılık süresi hesabı buna göre yapılır.

YÜZDE 40'IN ALTINDAYSA EMEKLİLİK AYLIĞI KESİLİYOR

Engelli raporuyla emekli olanlar kontrol raporunu nasıl alacak?

Engelli statüsünde emekli olabilmek için SSK ve Emekli Sandığına tabi olarak çalışanlar yani gelirlerinden vergi ödeyenler vergi 193 sayılı gelir vergisi kanununa göre vergi indirim belgesi alarak engelli statüsünde emekli olabilirler. Bağ-kurlularda vergi indirim belgesi istenmez, sakat statüsünde hastane heyet raporu  yüzde 40 ve üzerinde ise diğer şartları tamamlayarak emekli olabilirler.

Engelli emekliliği için vergi indirim belgesi için öncelikle Sosyal Güvenlik Kurumuyla işi olanlar sadece Bağ-Kur sigortalılarıdır. SSK ve Emekli Sandığı sigortalılarının ilk yapması gereken hastaneden yüzde 40 ve üzerinde oranlı rapor almak, bu raporla Vergi Dairesine vergi indirim belgesi için başvurmaktır.

Vergi İndirim Belgesi için rapor Ankara Merkez Sağlık Kuruluna gönderilir.

Bu Rapor Merkez Sağlık Kurulu tarafından Baltazar hesabı yapılarak yüzde 40 ve üzerinde olup olmadığı ve oranın yüzde kaç olduğu hesaplanarak Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığına gönderilir. Gelir İdaresi Başkanlığı da sigortalının çalıştığı işyerine Vergi İndirim Belgesini gönderir. Vergi İndirim belgesi sürekli yada kontrollü olarak belirlenir. Vergi İndirim Belgesi sürekli olan kişiler şatlarını tamamladığında emeklilik için SGK'ya müracaat eder ve sürekli emeklilik hakkını elde etmiş olur. Kontrollü emeklilikte ise kontrol tarihine bir ay kala tekrar vergi dairesine müracaatta bulunulur tam teşekkülü hakem hastaneye sevk edilir. Tekrar kontrollerde oran yüzde 40 ve üzerindeyse emekliliği devam eder yüzde 40'ın altına düşerse emekli maaşı kesilir.

Engelli çalışanların kontrol muayenesinde dikkat etmesi gereken hususlar neler? Engellilik derecesi bu konuda fark ediyor mu?

Dikkat etmesi gereken konu, kontrol tarihinden bir ay önce vergi dairesine müracaatta bulunması gerekir. Aksi halde kontrol için tekrar başvuruda bulunmaz ise ve maaşları kendisine ödenirse, birkaç ay içinde emekli maaşı kesilir ve maaşlar kendisinden faizi ile birlikte geri istenir.

Engelli kişiler emeklilik başvurusunu nereye ve nasıl yapılıyor?

Engelli emekliliğinde SSK ve Emekli Sandığına tabi olan kişiler vergi indirim belgesi almak zorundadırlar, oranlı rapor ile emeklilik müracaatında bulunamazlar.

SSK'lılar bağlı olduğu il ilçe Sosyal Güvenlik Kurumuna,

Emekli Sandığına tabi olanlar çalıştıkları kurumun insan kaynakları bölümüne yada Emeklilik Hizmetleri Daire Başkanlığına Ankara'ya,

Bağ-Kurlularda vergi indirim belgesi olmaz bu nedenle oranlı rapor ile bağlı bulundukları il ve ilçe Sosyal Güvenlik Kurumuna emeklilik için tahsis talebinde bulunabilirler.

Emekli olduktan sonra engelli olanlar için, emeklilik durumunda veya emeklilik aylığında bir değişiklik oluyor mu?

Bu konu maalesef yanlış bilindiği için engelli statüsünde emekliliğini hak eden kişiler emeklilik haklarından yararlanamıyorlar. Engelli statüsünde emekli olanlar normal emeklilerden yüzde 5 daha fazla emekli maaşı alırlar. Ülkemizde emekli maaşı hesaplama sistemi 2008 senesinde değişti ve bu değişiklikle milyonlarca kişi düşük emekli maaşı alıyor. Engelli statüsünde emekli olanda düşük emekli maaşını engelli emekliliği ile ilişkilendiriyor. Düşük emekli maaşını nedeni engelli emekliliği değildir. Engelli statüsünde emekli olanlar daha yüksek emekli maaşı alır anacak düşük emekli maaşlarının nedeni ABO aylık bağlanma oranlarının düşürülmesi, gelişmeden büyümeden verilen payın yüzde 70'lerde yüzde 30'lara düşürülmesi, taban aylık uygulamasının kaldırılmasıdır.