Elektrik dağıtımına özel denetim iptal edildi

EMO'nun; kamunun asli görevi olan, elektrik üretim ve dağıtım şirketlerinin denetlenmesi sorumluluğunun özel şirketlere devredilemeyeceğine ilişkin hukuki mücadelesinde haklılığı bir kez daha belgelendi. İlk olarak elektrik dağıtım şirketlerinin denetimini özel şirketlere bırakan 7 Ocak 2007 tarihli Resmi Gazete`de yayımlanan "Elektrik Piyasasında Dağıtım Sistemi Yatırımlarının Düzenlenmesi ve Planlardaki Gerçekleşmelerin Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik" EMO`nun açtığı dava üzerine 22 Mayıs 2009 tarihinde iptal edilmişti. Danıştay 13. Daire bu davada kamunun asli görevinin Anayasa`ya göre özel şirketlere devredilemeyeceğini ve yasada da denetim yetkisinin EPDK`ya verilmiş olduğu gerekçesiyle düzenlemenin hukuka uygun olmadığına karar vermişti.

Bu karara rağmen AKP iktidarı TBMM`den geçirdiği 29 Aralık 2010 tarihli 6094 sayılı Kanun ile 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun`a "…veya gerektiğinde masrafları ilgililerine ait olmak üzere EPDK tarafından yetkilendirilecek denetim şirketlerinden hizmet satın alınarak EPDK tarafından yaptırılabilir. Denetim şirketleri ile ilgili uygulamaya ilişkin usul ve esaslar, Bakanlık görüşü alınmak kaydıyla EPDK tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir" hükmünü ekledi. Bu yasaya dayanarak yeniden özel şirketlere denetim yetkisi veren "Elektrik Piyasasında Faaliyet Gösteren Üretim ve Dağıtım Şirketlerinin Lisansları Kapsamındaki Faaliyetlerin İncelenmesine ve Denetlenmesine İlişkin Yönetmelik" Resmi Gazete`de 12 Ekim 2011 tarihinde yayımlandı. Ancak yasa Anayasa`ya aykırı bulunarak Anayasa Mahkemesi`nce 5 Temmuz 2012 tarihli kararla iptal edildi. AKP Hükümeti ise 12 Temmuz 2012 tarihli Resmi Gazete`de yayımladığı 6353 sayılı Torba Yasa ile yeniden özel şirketler tarafından denetim yapılmasına ilişkin yasa düzenlemesi yaptı.

Anayasa`yı, yargı kararlarını yok sayan iktidarın yeni yasa düzenlemesi ile eski yasaya dayanan yönetmeliği yürürlükte tutma şeklinde işlettiği hileli uygulaması ise EMO`nun açtığı dava ile durduruldu. Danıştay kararında EMO`nun dava açtığı yönetmeliğin, dayandığı yasanın Anayasa Mahkemesi`nce iptal edilmesiyle hukuki dayanaktan yoksun kaldığı kaydedildi. Danıştay daha sonra çıkarılan yasal düzenleme ile eski yönetmeliğe hukukilik kazandırılmasının söz konusu olamayacağının da altını çizerken, Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcılığına vurgu yaptı. Kararda şöyle denildi:

"…Anayasa kuralları, Anayasa Mahkemesi`nin verdiği iptal kararlarının, itiraz yoluna başvurulmasını isteyen kişi ya da kişiler tarafından açılan davaların yanı sıra iptal edilen hüküm ya da hükümler esas alınarak tesis edilmiş işlemlere karşı ilgililer tarafından açılan ve görülmekte olan davalarda da uygulanması gerektiğini açıkça vurgulamaktadır."

Son olarak AKP iktidarı tarafından 30 Mart 2013 tarihinde Resmi Gazete`de yayımlanan 6446 sayılı yeni Elektrik Piyasası Kanunu`nda "Denetim" başlıklı 15. Madde kapsamında yine kamunun asli işi olan denetim görevini özel şirketlerden satın almasına yönelik düzenleme yapıldı. Ancak bu kez özel şirketlerden yaptırımı ve bağlayıcılığı olmayacağı şekilde hizmet satın alınabilmesi öngörüldü. Bu yasal düzenlemeye karşın 2010 tarihli yasayı dayanak gösteren yönetmelik halen yürürlükte tutuluyordu. Yani hem Anayasa`ya aykırılığı nedeniyle Anayasa Mahkemesi`nce iptal edilmiş, hem yeni bir yasa çıkarılarak önce değiştirilmiş, ardından çıkarılan bir yasa ile tamamen kaldırılmış bir hükme dayanan yönetmelik EPDK`nın sayfasında halen geçerli mevzuat olarak durmaya devam etmektedir. EMO`nun açtığı dava ile de bu yönetmelik iptal edilmiş olup; hiçbir uygulama olanağı kalmamıştır.

Kamunun asli görevi olan elektrik üretim ve dağıtım şirketlerinin denetlenmesi sorumluluğunun özel şirketlere bırakılmasına yönelik bu ısrardan vazgeçilmelidir. Ancak bu da yeterli değildir. Yıllardır elektrik piyasası hiçbir denetim olmaksızın başıbozuk bir şekilde işletilmektedir. Kamunun acilen sorumluluk olarak bu denetimleri gerçekleştirebilecek altyapıyı sağlaması ve denetim sorumluluğunu yerine getirmesi, denetim sonucundaki olumsuzluklar karşısında gerekli yaptırımları uygulaması ve daha da önemlisi bu cezaları kamuoyuna duyurması gerekmektedir.