Dünya YAŞ'ı konuşuyor (05.08.2011)

YAŞ toplantısında kararlaştırılan üst düzey atamaları ve hükümetle ordu arasında varılan mutabakat, dünyada büyük yankı buldu. Türkiye'deki bu kritik gelişmeler, "Türkiye dört isimle yeni bir çağ açtı", "Sivil politikacılar, nihayet orduya hakim oldu", "Ordu zirvesi Erdoğan hükümetiyle bilek güreşini kaybetti", "Erdoğan, ordu ile mücadeleden galip çıktı gibi", "Atamalar, sivillerin ordu üzerindeki kontrolünü sağlamlaştırdı" gibi yorumlarla değerlendirildi. Bu arada "Otoriterliğin herhangi bir modern biçimi, Türk demokrasisini deforme etmemeli" yönündeki uyarılar da yapıldı.
 

"Türkiye 4 isim ile yeni bir çağ açtı"

ABD'nin büyük gazetelerinden New York Times, ordudaki üst düzey atamalarını "Türkiye, Dört İsim ile Yeni bir Çağ Açıyor" haberiyle duyururken istifalardan bir hafta geçmeden "Türkiye'nin sivil liderliği, dört yeni komutan atamasıyla ordu üzerindeki kontrolü kesin biçimde güçlendirdi" ifadelerini kullandı. Gazete, bazı emekli subayların, son gelişmeleri "tevekkül ve mağlubiyet" duygusuyla izlediklerini de yazdı.
 

"Sivil politikacılar nihayet hakimiyet elde etti"

Türkiye'deki şoke edici gelişmeler, ekonomi gazetesi Financial Times tarafından "sivil politikacıların nihayet, orduya hakim olduğunun kanıtı" olarak algılandı. "Generallerin İstifası" başlıklı başyazısında "Modern demokraside böyle olmalı" diyen gazete, buna karşın "AKP, kendisini seçim siyasetinin ustası olduğunu kanıtlamış olsa da aynı zamanda Türkiye'ye kalıcı olacak bir istikrarlı demokratik kurumların mirasını da bırakmalıdır. Bu, güncelleşmiş bir anayasa ile başlamak demektir" ifadelerini de kullandı. Gazete ayrıca, "Türk Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, liberal demokrasiyi teşvik etmekten çok muhalifleri bastırmakla ve devlet kurumlarında AKP tekelini tesis etmekle ilgilendiği izlemini silmelidir" sözlerine de yer verdi. Başyazısında "Türk silahlı kuvvetleri, artık Türkiye'nin siyasi kaderini şekillendirmemesi, sağlıklı bir gelişme. Şimdi meydan okuma, otoriterliğin herhangi bir modern biçiminin Türk demokrasisini deforme etmediği sağlamaktır" uyarısını da yaptı.


"Ordu zirvesi, Erdoğan hükümetiyle bilek güreşini kaybetti"

İspanya'nın önde gelen gazetelerinden El Pais, "Türkiye'de Bilek Güreşi" başlığını kullandığı başyazısında "Ordu zirvesi, Erdoğan hükümetiyle bilek güreşini kaybetti" yorumunu yaptı. Ordudaki istifaların, YAŞ toplantısını sivil iktidar ile ordu arasındaki bir çatışmaya dönüştürme niyetini taşıdığını öne süren gazete, ancak subayların olanaklarını yanlış hesapladıklarını, Erdoğan hükümetinin boşalan görevleri doldururken ordunun Türk siyasi sistemindeki rolünün normalleşmesini ilerletmeyi başardığını yazdı. Başyazısında, "Erdoğan, krizi, demokratik bir sistemde düşünülemez gibi görünen, ordu zirvesiyle bir anlaşma ile çözümlenmek zorunda kaldı. Ancak Türkiye vakasında bu mutabakat, askeri gücüne bir sınırlama anlamına geliyor" ifadelerine yer verildi.
 

"Erdoğan ordu ile mücadeleden galip çıktı"

ABD'nin çok satan gazetesi Wall Street Journal ise, YAŞ kararlarını, "Türk Ordunu'nun Kafa Yapısını Temizlerken" başlıklı analizinde değerlendirdi. "Hükümette atışmasında ordunun üst düzey komutanlarının şoke edici istifaları"ndan sonra üst düzen komutanların atamalarının yapıldığını belirten gazete, "Perşembe günü Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın, Türk ordusu ile yıllarca devam eden siyasi güç mücadelesinden galip olarak çıktığı gibi gözüküyor" diye yazdı. Buna karşın gazete, ordunun "kafa yapısının temizlenmesinin muhtemelen daha zaman alacağı" yorumunu yaptı.
 

"Atamalar, sivillerin ordu üzerindeki kontrolü sağlamlaştırdı"

İngiliz Independent gazetesi ise, komutan atamalarını, "sivillerin ordu üzerindeki kontrollünü sağlamlaştıran bir yeniden düzenleme" olarak yorumladı. Gazete, Genelkurmay eski Başkanı Orgeneral Işık Koşaner ve üç komutanın "şok" istifalarının "laik ordu" ile Başbakan arasında yıllarca devam eden "gerginliği" su üstüne çıkarttığını da öne sürdü.

"Giderek tek parti devletine benziyor "

İngiliz haftalık dergisi The Economist ise, son sayısında "Türkiye'de politikacılar ile generaller arasındaki uzun mücadele bitti gibi" yorumunu yaptığı analizinde ordudaki istifaların, "Türkiye'nin katı laikler için Atatürk'ün cumhuriyetinin aşağılayıcı bir sonu, onları hor görenler açısından ise demokrasi için dönülmez bir zafer" anlamına geldiğini yazdı. "Bir zamanlar her şeye kadir olup 1960 yılından bu yana dört hükümeti deviren ordunun borusu artık ötmüyor" ifadelerine yer veren dergi, AKP'ye yönelik bazı uyarıları da yaptı. Menderes olayının, Başbakan Erdoğan için bazı dersleri de içerdiğini savunan dergi, bu çerçevede özellikle gazetecilere yönelik baskılara ve uzun yargılamalara işaret etti.
Analizde ABD'deki bir tarihçinin, "AKP hükümeti, giderek 'demokratik biçimde seçilmiş tek parti devletine benziyor" yönündeki görüşlerini de aktarılmasından sonra uzlaşı ile yeni bir anayasa yapılması gereği vurgulandı. Dergi ayrıca, "Türkiye, politize olmaktan çıkarılan bir ordu ile çok daha iyi durumda olmakla birlikte zayıf bir ordunun, bölgesel hırsları açısından iyi olmayacağının" altını da çizdi.
 

"Yeni atamalar, demokrasi umutlarını canlandırdı"

"Yeni atamalar, demokrasi umutlarını canlandırdı" değerlendirmesini yapan İngiliz The Guardian gazetesi de, ordunun on yıllarca hükümetleri "kafese koyduğu"nu toplum üzerinde güçlü bir kontrolünün bulunduğu ancak artık durumun değişmekte olduğunu yazdı. Ordu komutlarının istifalarının, Türkiye'nin istikrarı ve demokrasisinin durumuna ilişkin kaygıları yaratmış olsa da, yeni atamalara büyük ölçüde iyimser tepkilere yol açtığını belirten gazete, Türkiye'deki medya ve yargı ile ilgili kaygılara dikkat çekti.
 

"Tutuklu komutanlar konusunda uzlaşı sağlandı"

CNN International, yeni ordu komutanlarının atanmasına ilişkin, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın hükümetine karşı askeri darbe planladıkları iddiasıyla suçlanan üst düzey muvazzaf subayların emekliliğe zorlanacağı iddialarının aksine, görev süreleri bir yıl uzatılarak hükümet ve ordu arasında bir uzlaşı sağlandığını belirtti.
 

"Ordu reform planları Orgeneral Özel için test olacak"

İngiliz yayın kuruluşu BBC de, güçlü orduya kimin komutan olacağını ilk defa bir sivil hükümetin karar verebildiğine işaret ederek, "Orgeneral Necdet Özel'in selefinden nasıl farklı olacağını henüz söylemek zor. Hükümetin orduya yönelik reform planları, General Özel'in sivil otoriteyi tanıma istekliliğinin bir testi olacak" görüşüne yer verdi.

"Ordu sivil değerlere uyum sağlamalı"

Rusya'nın sesi "Türk Ordusu Yeni Gerçeklere Kendini Adapte Etmeli" başlıklı haberinde, açıkça ki Türk ordusunun, toplumun, büyük ölçüde askeri konularda sivil kontrole destek verdiğini anlaması gerektiğini ifade ederek, "Bu nedenle, ordu kendini yeni gerçeklere adapte etmeli. Çünkü ordu farklı bir gerçeği yaşıyordu, ordu direnç gösteriyordu, başarılı değildi ve ordunun sivil değerlere ve ordu gücü üzerindeki demokratik kontrole uyum sağlaması gerektiğinin farkına varması gerekiyor" şeklinde yazdı.
 

"Atamalar sivil kontrolü geliştirmenin bir yolu"

Alman Radyosu Deutsche Welle, orduya yapılan yeni üst düzey atamaların Başbakan Erdoğan'ın yararına olacağı gibi göründüğünü öne sürerken, atamaların ordunun sivil kontrolünü geliştirmenin bir yolu olarak görüldüğüne de dikkat çekti.
 

"Atamalar siyasi liderlere üstünlük kazandırdı"

Amerika'nın Sesi radyosu ise, İslami kökenli hükümetle laik ordu arasında yıllarca devam eden gerilimin ardından Genelkurmay eski Başkanı Orgeneral Işık Koşaner'in beklenmedik istifasına vurgu yaparak Türkiye'nin sivil hükümeti tarafından ordunun yeni komutanlarının atanmasının, uzun zamandır devam eden mücadelede ülkenin politik liderlerine üstünlük kazandırdığını ifade etti.