Denizkestanesinin ve insanın son ortak atası

Bilimkurgu filmlerindeki tuhaf yaratıklara benzeyen bu fosil 1.3 milimetre

cumhuriyet.com.tr

Kenarında iki sıra düğmemsi çıkıntılar bulunan yuvarlak ağzıyla adeta bilimkurgu filmindeki tuhaf yaratıklara benzeyen bu proto- ikincil ağızlı (Saccorhytus coronarius) insan ve denizkestanesinin son ortak atası. Yalnızca 1.3 milimetre büyüklüğündeki bu canlının fosilleri Jian Han ile çalışan ekip tarafından bulundu. Araştırmacılar fosilleri etraftaki taşların arasından ayırarak ortaya çıkardılar. Hayli zor bir iş bu. Çünkü bu küçük siyah tahılımsı yapılar, 3 ton kireçtaşı arasında bulundu. Minik ikincil ağızlı, bir elektron mikroskobu ve bilgisayar tomografisinin yardımıyla “yeniden canlandırıldı”. Fosillerin bulunduğu tabaka 540 milyon yıl öncesine yani Kambriyen döneminin çok erken bir evresine ait. Fosillerin biçimi ve yaşından yola çıkan araştırmacılar, burada söz konusu olanın 510 ila 520 milyon yıl önce önemli ölçüde farklılaşan, ikincil ağızlıların ilkel bir temsilcisi olduğunu söylüyorlar. Bir yanda derisidikenliler (denizyıldızı ve denizkestanesi) diğer yanda ise daha sonraları insanların türedikleri kordalılar soyu gelişmiş. İkincil ağızlılar çok erken tarihlerde çok büyük farklılıklar gösterdikleri için kimin veya neyin ortak ata olabileceğini bulmak zordu. Bilim insanları bu boşluğun Saccorhytus coronarius ile doldurulabileceğini düşünüyorlar. Saccorhytus coronarius bugüne dek bulunan en ilkel ikincil ağızlı, çünkü anüsü bile yok. İkincil ağızlıların en önemli özelliklerinden biri ağızlarını daha sonra anüse dönüştürmeleridir, asıl ağız daha sonra yeniden oluşuyor. Yeni bulunan fosilde gerçi sekiz açıklık ve bir de ağız bulunmasına rağmen anüs gelişmemiş. Araştırmacılar yanlardaki açıklıkların suyun ve gereksiz malzemenin, çamur veya yumurta hücrelerinin atılmasına yardımcı olmuş olabileceğini düşünüyorlar. Büyük ağzı ile çok büyük avları yutabilen ikincil ağızlının ayrıca deniz diplerindeki tortulu karıştıracak

(Meiofaunal deuterostomes from the basal
Cambrian of Shaanxi (China), Nature ).