Dağlık Karabağ: Çatışmalarda İHA'lar nasıl bir rol oynadı?

Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ'da Ermeni hedeflerine insansız hava araçlarıyla (İHA) düzenlediği saldırılar son günlerde yoğunlaşan çatışmalara damga vurdu.

Bu görüntüler Azerbaycan'ın Türkiye'de üretilen Bayraktar marka İHA'ları satın aldığı ve kullandığı iddialarının ortaya çıkmasına neden oldu; bu duruma uluslararası alanda tepki gösterildi.

Azerbaycan Savunma Bakanlığı, hedeflerin konumunu veren keşif İHA'larıyla çekilen ve kamikaze görevini üstlenen iHA'ların görüntülerini servis etti.

Kamikaze görevi gören İHA'lar, mühimmatı dolaştırarak, hedefleri onlara doğru uçarak ve patlatarak yok ediyor.

Son dönemde Azerbaycan da Ermenistan da silah alıyor; ancak Azerbaycan, Ermenistan'dan daha fazla alım gerçekleştirdi.

Uzmanlar, Azerbaycan tarafından servis edilen çoğu görüntünün Türk yapımı Bayraktar TB2 ile çekildiği görüşünde.

Baykar isimli şirketin ürettiği Bayraktar TB2 Taktik Silahlı İnsansız Hava Aracı, otonom olarak keşif ve hedef belirleme amacıyla kullanılıyor.

İHA piyasasının yıldızı

Bayraktar TB2, İHA piyasasının yıldızı.

Türkiye bu İHA'yı Suriye'de Şubat 2020'de düzenlenen Bahar Kalkanı Harekâtı ve ondan önce de Libya'da General Halife Hafter'in güçlerine karşı kullandı.

Türkiye, Bayraktar TB2'leri Ukrayna'ya sattı. 6 Ekim'de Anadolu Ajansı, Sırbistan'ın da bu İHA'lara ilgi duyduğunu açıkladı.

Her ne kadar uzmanlar Bayraktar TB2'lerin Ermenistan'ın zırhlı araçlarına gerçekleştirilen saldırı için görüntüleri sağladığı konusunda emin olsa da, bu İHA'ların Azeri cephaneliğinin parçası olduğuna dair resmi bir açıklama yok.

Aliyev: Türk yapımı İHA'larımız var

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, 5 Ekim'de Azerbaycan'ın bir kısım Türk İHA'larına sahip olduğunu açıkladı.

Belgeler, bu İHA'ların alındığını doğruluyor ancak buna dair resmi belgeler yayımlanmadı.

Haziran ayında ise Azerbaycan Savunma Bakanlığı'nın ileride bu İHA'ları satın almak istediğine dair haberler vardı.

Rusça yayımlanan Silah İhracatı dergisinin genel yayın yönetmeni Andrei Frolov ya Azerbaycan'ın gizlice İHA'ları depoladığını ya da bu İHA'ları çatışmalar başlamadan satın aldığını düşünüyor.

Kanada Türkiye'ye teknoloji ithalatını durdurdu

Türk İHA'larının ithal edildiğine ve kullanıldığına dair resmi bir bilginin olmamasının sebebi, üçüncü ülke teknolojilerinin kullanılması olabilir.

Pazartesi günü Kanada, Dağlık Karabağ'daki çatışmalarda kullanıldığı iddiaları yüzünden Türkiye'ye İHA yapımında kullanılan teknolojiyi ithal etmeyi kestiklerini açıkladı.

Kanada merkezli silahlanmayı denetleyen sivil toplum kuruluşu Project Ploughshares, Dağlık Karabağ'daki saldırıları görüntüleyen İHA teknolojisinin, L3Harris Technologies adlı uluslararası teknoloji ve savunma şirketinin Kanadalı ekibi tarafından üretildiğini söylüyor.

Türkiye ise kendisi gibi NATO üyesi olan Kanada'yı askeri birlik ruhuna karşı gelerek çifte standart uygulamakla suçladı.

İHA'ların Savaşı: Keşiften saldırıya

Azeriler başka İHA'ları da saldırılar sırasında kullanıyor.

ABD'deki Bard College İHA Çalışmaları Merkezi'ne göre Azerbaycan iki İsrail yapımı Heron TP, 10 adet Hermes 4507, 100 adet Sky Striker ve 50 adet Harop'a sahip.

İsrail-Azerbaycan şirketi olan Azad, Aerostar adındaki keşif İHA'sını, Orbiter1K ve Orbiter-3 ismindeki kamikaze İHA'larını geliştirdi.

İki adet uzun menzilli Hermes 900'ler de kıyı şeridindeki askerler tarafından kullanılıyor.

Londra'daki King's College Üniversitesi'nden askeri araştırmacı Rob Lee, BBC Rusça'ya Dağlık Karabağ'da son günlerde yaşanan çatışmaları öncekilerden ayıranın İHA'ların bomba atmak için kullanılması olduğunu söylüyor.

'Ermenistan, Azerilerin İHA gücünü küçümsedi'

Ermenistan tarafından paylaşılan bir videoda ise bir uçaksavarın bir uçağı vurduğu ve bunun siluetinin de Sovyet döneminde kullanılan An-2 çift kanatlı uçağına benzediği görülüyor.

Basın bunun hava savunma pozisyonlarını saklamak için kendilerini yem olarak açık eden İHA'lardan olabileceğini kaleme aldı.

Rus uzman Andrei Frolov'a göre Ermenistan son dönemde İHA satın almadı.

Frolov, bunun nedeninin Azeri İHA'larının gücünü küçümsemeleri olduğunu aktarıyor: "İHA satın almak için herhangi bir plan açıklamadılar. Rusya'da uygun hiçbir şey yoktu, bu yüzden Çin'den ya da İran'dan almaları gerekecekti. Bu hep parayla ilgili, Rusya'dan uygun kredi imkanlarıyla satın alabilecekken Çin'den alması daha zor. Kendi İHA'larına gelince, onların da ortaya çıktığını göremiyoruz."

Ermenistan vinç anlamına gelen Krunk adındaki hafif keşif İHA'sı üretiyor. Dağlık Karabağ'da bunların ne kadarının kullanıldığı ise bilinmiyor.

Frolov, Ermenistan'ın Rusya'dan Tor adındaki kısa menzilli bir uçaksavar satın aldığını, bunların da etkili İHA'lar olduğunu söylüyor; ancak bunların ne kadarının bölgede kullanıldığı bilinmiyor.

Ermenistan'ın uçaksavar sistemleri de hedef alındı

Sovyet döneminden kalma Osa ve Strela adındaki uçaksavarlar ise Dağlık Karabağ'daki çatışmalarda kullanıldı ve birkaç Azeri İHA'sının düşürülmesinde etkili oldu.

Azerbaycan şimdiye kadar gerçekleştirdiği onlarca İHA saldırısına dair görüntüler yayımladı. Bu İHA'ların daha çok zırhlı araçlar, daha az da olsa silah depoları, askeri personel, Osa ve Strela'yı hedef aldığı görüldü.

Dağlık Karabağ'da ne kadar füze rampasının kurulduğu ve Ermenistan hava savunma sistemlerinin ne kadar zayıfladığı bilinmiyor.

İHA'lar söz konusu olduğunda, Osa ve Strela çok etkili değil.

King's College London'dan Rob Lee, "Çok sayıda videoda İHA'ların Osa ve Strela'ları vurduğunu gördük. Bunlar eski hava savunma sistemleri oldukları için muhtemelen TB2'leri radarlarında deli gibi yakalamaya çalışıyorlardır ancak helikopter ve savaş uçaklarını tespit etmek için geliştirildiler; küçük İHA'ları tespit etmekte sorun çekiyorlardır. İHA'ların görevlerinden biri de Karabağ'ın hava savunma sistemini etkisiz kılmak olabilir" diyor.

Rus askeri uzman Viktor Murakhovsky, Dağlık Karabağ'da konuşlanmış olan hava savunma sisteminin Ermenistan'dakinden daha güçsüz olduğunu aktarıyor. Bu yaşlanmış sistemlerin güçlü bir radar alanının olmadığını, bu yüzden İHA'ların rahat bir şekilde hareket edebildiğini aktarıyor.

Murakhovsky, "Karabağ savunma sistemi ya da Azerbaycan tarafında ne kadar zarar var bilmiyoruz. Savaş alanında pilotlu uçaklar görmüyoruz, Azerbaycan savaş uçaklarını kullanmadı" diyor.

Murakhovsky, sosyal medyada dönen İHA görüntülerinin aldatıcı olabileceğini, çünkü başarısızlıkları ya da kendilerine yapılan saldırıları göstermediğini aktarıyor.

İHA'lara karşı geliştirilen taktikler

Londra'dan uzman Rob Lee, İHA saldırılarının büyük ihtimalle Ermenistan tarafına ciddi zararlar verdiğini; "ancak bunun Azerbaycan'ın TB2'lerle kazandığı taktiksel başarıyı stratejik başarıya ya da toprak kazancına dönüştüreceği anlamına gelmediğini" söyledi.

Murakhovsky, İHA'ların savaşlarda yeni gelen bir unsur olmasına rağmen uzun zamandır kullanıldığını vurguluyor.

Bu yüzden İHA'lara karşı geliştirilmiş savunma taktikleri de var. Suriye'de silahlı militan grupların İHA'larla mücadele etmek için taktik geliştirdiği görülmüştü.

Murakhovsky, "Yeraltı yapıları ve saklanma yerleri, zırhlı araçlar için sığınaklar, silahların dağılması, siperlerin saklanması gibi birtakım taktikler kullandılar. Karabağ'da İHA'lara karşı savunma sağlayacak modern hava savunma sistemleri yok, ancak bu tarz taktikler kullanılabilir" dedi.

Bu durumda bazı sahte pozisyonlar yaratmak da işe yarayabilir.

Azerbaycan Savunma Bakanlığı tarafından dağıtılan kimi videolarda İHA'ların sahte bir uçaksavara saldırdığı açıkça görülebiliyor.