Cumhuriyetçi parti parçalanır mı?

Kabul etmemekte hayli direnip Başkanlık koltuğunu bırakıp gitti ama Donald Trump’ın beyaz üstünlükçü, ırkçı “düşüncelerinin” mensubu olduğu Cumhuriyetçi Parti üzerinde hâlâ etkili olduğu sır değil. Parti içinde bundan memnun olmayanların sayısı da hayli fazla. Bunu Cumhuriyetçi Parti içinde Trump’ın çizgisinden rahatsızlık duyanların ayrılıp bir başka parti kuracaklarına ilişkin haberlerden anlamış bulunuyoruz. Tuhaflık şurada ki bizzat Trump’ın kendisi de başka bir parti kurup “mücadelesini” sürdürme niyetinde. O halde ayrılmayı düşünenler Trump’ın temsil ettiği “fikirlerin” partide hâkim olduğuna inananlar demek ki. 

Cumhuriyetçi Parti’de “parti içi ayrışma” haberleri yeni gelişme değil tabii. Daha doğrusu 2016’dan, yani Trump’ın başkanlığa adaylığını koyduğu andan beri partinin ikiye bölünmüş olduğunda söz edilir. Şimdi yeni olan, ayrılanların parti kuracakları iddiası. Her partide olduğu gibi Cumhuriyetçi Parti’de de aday ya da lider olsun “kişiye” yönelik tepkiler parti içi ayrılıklara yol açabilir. Örneğin 1964 yılında da Barry Goldwater partisinin adaylığını kazanınca ılımlı birçok Cumhuriyetçi onu desteklemeyi reddetmişti. İki yüz yıl önce de oldu bunun bir benzeri. 1884’de reform yanlısı Cumhuriyetçiler (Mugwumps sıfatıyla anılırlardı) partinin yolsuzluklarıyla bilinen başkan adayı James G. Blaine’i desteklemeyi reddedip, Demokrat Parti’nin adayı Grover Cleveland’ı desteklemişlerdi. Reformcu Cumhuriyetçiler ne kadar etkili oldu bilinmez ama Cleveland, Blaine’i az farkla mağlup etmişti. Partisine tepkisini böyle gösterenler de var. Her parti içi ayrılık başka bir parti kurmayla sonuçlanmıyor yani.

ABD’de sistem iki parti üzerine kurulu ama bu anayasa uyarınca ya da yasalarla oluşturulmuş değil, kimse iki partiyle götürelim bu işi dememiş, zamanla bu hale gelmiş sistem. Nitekim irili ufaklı partiler var ABD’de bilindiği gibi. ABD’nin köklü iki partisi de öyle kolay bölünmez diyenler varsa, yanılırlar. Hem Cumhuriyetçi hem de Demokratik Parti bölünmeler yaşamıştır tarihlerinde. Ülkenin iki büyük siyasi partisi vardı eskiden: Demokratlar ile Whigler. Whigler içindeki bölünmeden Cumhuriyetçi Parti çıktı,1850’lerde. 

Yakın zamanlara kadar rastlanılmış bir olgudur partilerin bölünmesi ya da içlerinden başka partiler çıkması. Konumuz Cumhuriyetçi Parti olduğu için ondan kopuşları hatırlatalım, Demokrat Parti’ye başka zaman değiniriz. En eskiden başlayalım, 1864’ten. 

Üç büyük parçalanma

İç Savaş sürmekte, parti içinde Abraham Lincoln’ün liderliğinden memnun olmayanlar var. Ayrılıp Radikal Demokrasi Partisi’ni kuruyorlar. Ama kalıcı bir parti olmuyor bu. Ulysses S. Grant yönetimindeki yolsuzluktan memnun olmayan Cumhuriyetçiler de 1872’de ayrılıp “Liberal Cumhuriyetçi Parti’yi kurdu. 20. yüzyılın başlarında, 1912’de Theodore Roosevelt parti tarafından aday gösterilmeyince, (parti William H. Taft’ı aday seçmişti), destekçileriyle birlikte kopup İlerici Parti’yi kurdu. Demokrat Parti’ye yarayan bir bölünme oldu bu. Demokrat Parti adayı Woodrow Wilson’ın o yıl başkan seçildi. 

Artık 19. yüzyıl da 20. yüzyıl da geride kaldı. Bu iki parti artık gerçekten sistemin en önemli iki aktörü. Kolay kolay parçalanmazlar. Kişisel fikrim ayrılanlar parti kursa bile bu Cumhuriyetçi Parti’yi çok etkilemez, kurulan parti de fazla ömürlü olmaz.