Çin'in trafikle imtihanı

Aşırı hız, alkollü araç kullanma ve seyir halindeyken cep telefonuyla konuşma gibi durumlarda uygulanacak cezaları kapsayan ve 1 hafta dolmadan askıya alınan yeni yönetmelikte, sarı ışıkta geçmek kırmızı ışıkta geçmekle eşdeğer sayılıyordu. Buna göre sarı ışıkta geçenler, 6 ceza puanı ve 200 Yüen (yaklaşık 57 TL) ile cezalandırılıyor ve bir yıl içerisinde iki kere sarı ışıkta geçenlerin sürücü lisansı elinden alınıyor, ehliyeti yeniden almak için sınava girme şartı aranıyordu.

Pekin yönetimi, yeni yönetmelikle ilgili geri adım atmasının nedenini açıklamasa da, sarı ışıkta durmak için ani fren yapan sürücülerin neden olduğu kaza haberlerinin yoğunluk kazanması, sebeplerden biri olarak düşünülebilir.

Çin'de birçok sürücü, yeni kuralların trafikteki mevcut aksaklıkları önlemekten çok sorunları daha da artırdığı görüşünde.

Geçel yıl trafikte 60 bin kişi öldü

2012'de trafik kazalarında 60 binden fazla kişi hayatını kaybettiği ülkede, Ulaştırma Bakanlığı, sürekli artan araç sayısının trafikteki sorunları körüklediğine dikkati çekiyor.

Nitekim son dönemde özellikle birincil öncelikli büyük kentlerde artan refah ve ekonomik seviye nedeniyle araç sayısı hızla artmaya başladı. Ancak başta Pekin olmak üzere birçok büyük kentte plaka sahibi olmak zorlaştı. Sıradışı uygulamalarla, ticari olmayan plakaları daha değerli hale getirdi.

Dünyanın en kalabalık kentleri arasında yer alan Çin'in büyük şehirleri, Pekin başta olmak üzere büyük trafik keşmekeşleriyle biliniyor.

Kentteki trafik keşmekeşi şehrin dev yüzölçümü ve geniş caddelerine rağmen her gün artıyor. Bununla beraber taksilere rağbet artmış durumda.

Ancak taksiciler kentte yoğun saatlerde boş olmalarına rağmen müşteri almamaları ya da istedikleri yerler dışında başka bir noktaya gitmemeleriyle meşhur.

Taksiciler üzerine düşünce kuruluşu raporu

Çin'de büyük kentlerdeki taksi sorunu sadece acil çözüm bekleyen sorunlardan olduğu için Çin'in en büyük düşünce kuruluşlarından Çin Sosyal Bilimler Akademisi de Pekin taksicileri üzerine bir çalışma yapma ihtiyacı hissetti. Çin'e ekonomist, sosyolog ve diplomat yetiştiren bu kurumun hazırladığı rapora göre bir müşteri taksi beklerken dört temel sorunla karşı karşıya: Taksicinin müşteriyi görmezden gelerek yoluna devam etmesi, yoğun trafik nedeniyle müşterinin istediği yere gitmemesi, taksimetre dışında fahiş bir fiyat söylemesi, ticari plakası olmayan bir taksiye binmesi.

Başkent Pekin'de 66 bin 600 ticari plaka bulunuyor ve Pekin Trafik İdaresi bu rakamı 2015'e kadar artırmayı planlamıyor.

"Kötü havalarda fahiş ücret isteniyor"

Ancak Çin Sosyal Bilimler Akademisi, taksi sorununun çözümü için kentte "yasal" taksilerin artması yönünde tavsiyede bulunuyor. Çünkü özel araç sahiplerinin yaptığı korsan taksicilikle, taksinin fiziki şartlarını taşıyan ancak lisansı olmayan "taksiler"in sayısı da her geçen gün artıyor. Özellikle korsan ve lisansız taksilerde fahiş fiyat, taciz ya da gasp gibi sorunlarla karşılaşılıyor. Ancak taksi sayısının azlığı müşterileri bu araçlardan faydalanmaya zorluyor.

Kuruluşun raporunda özellikle yağmur kar yada şiddetli soğuk gibi kötü hava şartlarında taksilerin müşteri almadığı ya da fahiş ücretler talep ettiğini dikkat çekiliyor.

Bu konu hakkında konuşan bir taksi sürücüsü, taksilerin boş ve uygun olduğu şartlarda bile neden müşteri almadığının sorulması üzerine, söz konusu anların sürücü değişimi ya da sürücünün yemek molasına denk geldiğini öne sürüyor. Bu cevap neredeyse tüm sürücülerde aynı. Bazı sürücüler ise bu soruya, "Muhtemelen müşterinin gideceğini tahmin ettiği yönde trafik vardır ve müşteriyi bu nedenle almıyordur" yanıtını veriyor.

Taksicilere devlet desteği

Soruna Çinli taksi şoförlerinin penceresinden bakıldığında kendilerine göre birçok haklı nedenleri var. Taksiciler düşük gelirden ve ağır çalışma saatlerinden şikayetçi.

Rapora göre dev metropolde taksi ücretleri 2002'den bu yana neredeyse hiç değişmemiş. Ancak Pekin yerel hükümeti artan akaryakıt fiyatlarını dengelemek için her taksi şoförüne, ortalama kazancının yaklaşık dörtte birine karşılık gelen 1305 yüen para yardımında bulunuyor. Bununla birlikte kentte artan maliyetler ve enflasyon gibi nedenlerle masrafların arttığına dikkat çekiliyor.

Diğer bir taksi sürücüsü 20 yıldır taksi şoförlüğü yaptığını ancak önceki geliriyle şimdiki geliri arasında büyük fark olmadığını, eskiden yaşamın daha ucuz ve trafiğin yoğun olmadığına işaret ediyor. Sürücü, şartlarının her geçen gün ağırlaştığını ancak yaşam maliyetlerinin ve akaryakıt ücretlerinin hızla arttığını ve trafiğin de aşırı yoğunluğuyla birlikte durumun çözümü mümkün olmayan bir hal aldığını kaydediyor.

Kentte birçok taksici özellikle mesai başlangıcı ve bitiminde müşteri almamaya gayret gösteriyor. Çünkü yoğun saatlerde trafikte en az 1 saat beklemek gerekiyor. Taksi sürücüleri trafikte sıkıştıklarında 5 dakikada bir, 2 yüenlik artışa rağmen bu rakamın kaybettikleri zamanı tazmin etmediğini savunuyor.

Bunun yanında, Çin Sosyal Bilimler Akademisi'ne göre, Pekin'de taksi sürücüleri ayda ortalama 5 bin yüenlik bir geliri elde etmek için 12 saat çalışıyor ve kötü hava şartlarındaki kaza durumlarında bile taksi şirketleri kontratta bulunan bedelin dışında sürücüye bir bedel ödemiyor ve zararı sürücü kendisi karşılamak zorunda kalıyor.

Akademi'nin tespitlerindeki önemli bir husus da, kentte 66 bin'den fazla yasal taksi olmasına rağmen korsan ve lisanssız taksilerin toplamının yasal olan taksi sayısını geçtiği.

Piyango usulü plaka

Çin'de büyük kentlerde özel araçlara plaka almak için ya büyük bir bedel ödemek ya da piyango usulü çekilişe katılmak gerekiyor.

Pekin'de plaka için 100 yüenlik işlem ücreti yeterli ancak araç plakası için notere başvurularak çekilişe katılmak gerekiyor ve "piyangonun çıkması" bekleniyor.

Pekin'de hali hazırda 1 milyondan fazla kişinin çekiliş için sırada beklediği ifade edilirken, her ay sadece 20 bin "talihli" plaka sahibi olabiliyor. Kentte bununla beraber tek, çift plaka uygulaması bulunuyor ve her plaka belirlenen bir gün kentte trafiğe çıkamıyor.

20 milyonu aşkın nüfusu olan dev Başkentte 1997'de 1 milyon civarında olan araç sayısı 2010'da 4,76 milyona ulaştı. Aynı yıl 800 bin aracın trafiğe çıktığı belirtilirken, bu rakamın şu anda 5 milyonu aştığı kaydediliyor.

Bununla birlikte ülkenin finans merkezi Şanghay'da ise yaklaşık 50 bin taksi ve 100 civarında taksi şirketi bulunuyor. Kentte trafiğe çıkan araç sayısını yavaşlatmak içinse yüksek ücretli plaka uygulaması yapılıyor ve ticari olmayan bir plaka için yaklaşık 60 bin yüen (yaklaşık 17 bin TL) ödemek gerekiyor.

Ülkenin güneyindeki üretim merkezlerinden Guangcou ise geçen yıl Temmuz ayında Pekin'dekine benzer bir "piyango" sistemi geliştirdi ve şimdi her ay 10 bin yeni araç plakası veriyor.