ÇAYKUR Varlık Fonu'na devredildiğinden beri zarar ediyor

Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nün (ÇAYKUR) Varlık Fonu’na devredildikten sonra katlanarak artan zararı, 2020’de 2017 yılına oranla yüzde 104 büyüdü. Çaykur, 2020’de 547 milyon TL zarar etti. Toplam bilanço zararı 2 milyar 244 milyon TL seviyesine yükselen ÇAYKUR’un son 3 yılda ise maliyet giderleri satış gelirlerinin oldukça üstünde.

İşte Varlık Fonu’na devredildiğinden beri yüzü gülmeyen ÇAYKUR’un zarar, satış ve maliyet karnesi…

Türkiye Varlık Fonu (TVF), ‘yurt içinde kamuya ait olan varlıkları ekonomiye kazandırmak, dış kaynak temin etmek, sermaye piyasalarında araç çeşitliliği ve derinliğine katkı sağlamak, finansal piyasaların çeşitliliğine katkı sağlamak ve gelecek nesillere ekonomisi güçlü bir ülke bırakmak’ amacıyla 26 Ağustos 2016’da kuruldu. Şubat 2017 itibarıyla ise Türkiye’nin içinde bulunduğu olağanüstü hâl ve kanun hükmünde kararname yetkisiyle birçok büyük kamu kuruluşu bu fona devredildi. 2020 yılında ise portföyünde 8 farklı sektörden 22 farklı şirket bulunduran bu fona devredilen şirketler arasında; THY, Halkbank, Ziraat Bankası, Borsa İstanbul, Türk Telekom, PTT, Türkiye Petrolleri ve Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü (ÇAYKUR) da bulunmakta.

Geçtiğimiz yıllarda özellikle Türkiye Varlık Fonu’na devrinden sonra gerek birçok siyasi tarafından gerekse de kamuoyu tarafından en çok konuşulan kurumların başında ÇAYKUR geliyor. Bunun başlıca sebeplerinden en önemlisi de ÇAYKUR’un Varlık Fonu’na devrinin ardından açıkladığı yıllık faaliyet raporları ve bu faaliyet raporlarında yer alan yıllık bilanço zararları.

ÇAYKUR VARLIK FONU’NA NE ZAMAN DEVREDİLDİ?

Dünyada kişi başına en fazla çay tüketen ülke konumunda olan Türkiye'de ÇAYKUR, 1983 yılında kuruldu. Şubat 2017’de de Türkiye Varlık Fonu’na devredilen kurumlar arasındaydı. TVF’ye devredilmeden önce ÇAYKUR’un faaliyet raporları incelendiğinde, özellikle TVF’ye devredilmeden önceki son iki yılda ÇAYKUR’un bilançosunun öngörülenin de ötesinde kâr ettiği gözlemleniyor. ÇAYKUR’un son 10 yılda öngörülen ve gerçekleşen bilanço kârı ya da zararlarına bakıldığında sadece 2014, 2015 ve 2016’de kurum yıl sonunda kâr etmiş. Diğer yıllarda ise ÇAYKUR, dönemi öngörülenin de ötesinde zarar ile kapatmış. Ayrıca ÇAYKUR’un Türkiye Varlık Fonu’na devrinden sonraki yani 2017-2020 yılları arasındaki zararı yaklaşık 2,1 milyar TL seviyesinde.

ÇAYKUR'un yıllık bilançosu kurumun yıllık faaliyet raporlarında belirtilirken, 2020 yılı dönemsel zararı ise ÇAYKUR Genel Müdürü Yusuf Ziya Alim tarafından TBMM'de yapılan kamu işletmeleri teşebbüsleri komisyonunda açıklandı. Buna göre ÇAYKUR'un 2020 yılındaki zararı küsüratsız olarak 547 milyon TL.

TOPLAM BİLANÇO ZARARI 2 MİLYAR 244 MİLYON TL

ÇAYKUR’un yayımladığı faaliyet raporları sonucunda yıllar içerisindeki bilançosu kümülatif olarak analiz edildiğinde ise kurumun TVF’ye devredildiğinden sonra oldukça fazla seviyede zarar açıkladığı ve bilanço zararının da artarak devam ettiği görülüyor. 2010 yılında 165,3 milyon TL olan bilanço zararı 2013 yılında 343,9 milyon TL seviyesine çıksa da 2016 yılında 227,1 milyon TL seviyesine inmişti. Varlık Fonu’na devrinin ardından kurum toplamda 2,1 milyar TL bilanço zararı açıkladı ve kümülatif olarak ÇAYKUR’un toplam bilanço zararı 2 milyar 244 milyon TL seviyesine yükseldi.

KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ

ÇAYKUR’un bilanço zararına en çok etki eden kalemlerden birisi de kısa vadeli borçlanma giderleri. 2010 yılında 8,3 milyon TL olan kurumun kısa vadeli borçlanma gideri 2015 yılında 41,1 milyon TL seviyesine çıksa da ardından oldukça yüksek oranda artış gösterdi. 2016 yılında 110,6 milyon TL seviyesine çıkan gider kalemi, 2017 yılından itibaren ise hem değer olarak hem de bilanço zararı içindeki payı olarak da oldukça etkili oldu. Kamuoyu tarafından Varlık Fonu’na devredilmesinin de sebep olarak gösterildiği kısa vadeli borçlanma giderlerinin bilanço zararına oranı 2017’de yüzde 65, 2018’de yüzde 53, 2019’da ise yüzde 62 seviyesindeydi.

ÇAYKUR’UN NET SATIŞ GELİRLERİ VE SATIŞ MALİYET GİDERLERİ

ÇAYKUR’un son 10 yıldaki satış geliri performansına bakıldığında ise yine son 3 yıla göre daha önceki senelerde daha pozitif bir performans söz konusu. 2014, 2015 ve 2016 yıllarında net satış gelirlerinde maliyet giderlerine nazaran iyi bir kâr elde eden ÇAYKUR’un son 3 yılda ise maliyet giderleri satış gelirlerinin oldukça üstünde. ÇAYKUR, 2016 yılında satışlarından 239 milyon TL kâr elde etse de 2018 yılında 173 milyon TL, 2019 yılını ise 33 milyon TL satış zararı ile kapadı.

Son yıllarda Türkiye’nin en önemli gündem konularında biri de makroekonomik göstergelerin başlarında gelen istihdam. ÇAYKUR’un 2019 faaliyet raporuna göre kurum bünyesinde memurlar, sözleşmeliler ve işçiler başlığı altında ortalama 6 bin 777 kişi çalıştırmış. Bu sayının yaklaşık 4 binini ise işçiler başlığı altında yer alan geçici işçiler oluşturuyor. Bunun yanında kurumun yıl sonu toplam istihdamı da raporda mevcut. Buna göre de 2019 yıl sonundaki toplam istihdam 2 bin 615 kişi.

Kaynak: Doğruluk Payı