‘Büyük ana’nın kollarını kırdınız

Geçen hafta içerisinde İsrail protestolarında İlhan Koman’ın “Akdeniz” heykelinin tahrip edilmesiyle ilgili sanat çevrelerinden tepkiler gelmeye devam ediyor. Bedri Baykam insan hakları adına gösteri düzenleyen grubun heykele saldırısını sanata karşı girişilmiş bir vandalizm olarak nitelerken, Mehmet Aksoy heykele ve sanata yapılan saldırıların siyasilerce kışkırtıldığını belirtti. Sanat eleştirmeni ve küratör Beral Madra “Bütün Akdeniz’deki katliamları kınayan ve kurbanları kucaklamak için kollarını açan ‘büyük ana’nın kollarını kırdınız” dedi. Heykeltıraşlar Derneği ise bir bildiri yayımlayarak, heykele saldıranları şiddetle kınadı ve bulunup cezalandırılmalarını istedi.

Heykelin saldırıya uğramasıyla ilgili Uluslararası Plastik Sanatlar Derneği Başkanı Bedri Baykam “İsrail’i protesto edeceğiz diye kalkıp bir başkonsolosluğun önünde bulunan bir heykeli taciz etmek, darp etmek, sallayıp kırmaya çalışmak sözde insan hakları adına oraya gittiğini söyleyen bir grubun sanata karşı giriştiği bir vandalizm haline gelmiştir. Bu acıklı bir çelişkidir” dedi. Olayın ülkemizde sanatın orta çağdan kalma cadı avının bir parçası haline gelebileceğinin yeni bir kanıtı olduğunun altını çizen Baykam “Akdeniz heykeli bizim çağdaş sanatımızın çok değerli bir parçası ve 34 yıllık bir iş, öte yandan kırılgan, çok narin, korunması gereken bir iş. Bu kadar akıl almaz bir noktada bir ülkenin bir ülkeye saldırısı konusunda hedef haline gelebilmesi ülkenin ruh halini ve sanatın içinde yüzdüğü, ülkedeki içler acını konumu kanıtlıyor” diye konuştu. Baykam “Beni üzen şey heykelin tamirinin zor olması. Heykel bu badireyi de atlatacaktır. Tamir edecek olan Ferit Özşen’e güveniyoruz, altından kalkacağına inanıyoruz” ifadelerini kullandı.

Sanat eleştirmeni ve küratör Beral Madra, İlhan Koman’ın Türkiye modernizminin en önemli sanatçılarından birisi olduğunun altını çizerken “Akdeniz” heykelinin çeşitli defalar yerinin değiştirildiğinin hatırlattı. Heykelin İslam dininde “put” ulus devlet ideolojisi bağlamında lider ve kahramanlık simgesi olarak yer aldığını belirten Madra “Bugün din ve modernizm arasındaki büyük krizi yaşadığımıza göre, bu kırma olayına şaşırmak anlamsızdır” dedi.

Heykel kırma olaylarıyla ilgili sanatçıların ve sanat uzmanlarının uyarılarını hatırlatan Madra, “Türkiye insanının çağdaş sanat ile epistemolojik ilişkisi gerektiği gibi kurulmadığı için, geniş kitlelerin ‘sanat yapıtı’ nedir ne değildir diye bir bilgisi veya kaygısı da yok. Bunu kıran insanlara şunu söylemek gerekiyor: Bütün Akdeniz’deki katliamları kınayan ve kurbanları kucaklamak için kollarını açan ‘büyük ana’nın kollarını kırdınız; cehaletiniz ve dipsiz hırsınız sizi karanlığa mahkûm ediyor” ifadelerini kullandı.

Olayla ilgili bir bildiri yayımlayan Heykeltıraşlar Derneği ise olaya sadece “heykel kırılması” olarak bakılmaması gerektiğini belirtti. Bildiride, olayın cehalet kaynaklı şiddet eylemi olduğu bildirilirken sanatın dönüştüren, yeniden şekillendirerek mevcudu değiştirme gücünden çekinen, her türlü yaratıcılık belirtisine tahammül göstermeyen zihniyetin kötücül bir tezahürü olduğu ifade edildi.

Bildiride her protesto eyleminin bir şiddet zeminine dönüştüğü ve bundan endişe duyulduğu belirtildi. Afganistan’da ve Suriye’de yaşananlarla benzerlikler taşıyan eylemin Türkiye’ye yakışmadığının altı çizilen bildiride, aynı olayların yaşanmaması için bu tür olaylara hoşgörü gösterilmemesini, suçluların bulunmasını ve cezalandırılmasını istendi.

Daha önce, yaptığı “İnsanlık Anıtı” heykeli Başbakan Tayyip Erdoğan’ın tepkisi üzerine yıkılan Mehmet Aksoy “Heykel insan var olduğundan beri olan bir şey. Hiçbir dinde yasaklanmış değil, put değil. Heykel, şarkı, türkü gibi bir şey... Bunu her yerde insanlara anlatmak gerekiyor. Başbakan ve liderler heykele söverek zaten heykel düşmanlığını körüklemiş oluyorlar” dedi.

Akdeniz heykelini onaracağını açıklayan Ferit Özşen “Heykeli ezbere biliyorum. Sağlam ve iyi yapmaya çalışacağım. İlhan Abi’yle yakın bir dostluğumuz vardı. Bu yaşananlar çok üzücü. Heykele karşı genel bir alerji var. Başbakan bile ucube diyor” diyerek tepkisini dile getirmişti.