BMD Başkanı uyardı: Perakendeci bıçak sırtında

Dolar kurunun artması en çok dövizle kira ödeyen sektörleri vurdu. Maliyetler birçok markanın belini bükerken, turistin gelmemesi nedeniyle satış yapamayan firmalar ya küçülmeye gidiyor ya da çözümü yurtdışına yatırım yapmakta buluyor. Türkiye perakende pazarındaki rekabet ve iyi strateji belirlemeyen aralarında C&A’nın da bulunduğu birçok yabancı marka ise Türkiye pazarından çıkıyor. Türkiye’deki organize perakendeyi temsil eden Birleşmiş Markalar Derneğinin (BMD) Yönetim Kurulu Başkanı Sinan Öncel’e göre, AVM’lerdeki yüksek döviz kiraları karşısında firmaların ciddi sıkıntı yaşadıklarını belirterek, birçok yabancı sermayeli AVM’nin kiraları TL’ye çevirme ya da uyumlaştırma çağrılarına olumlu yanıt vermediğini söyledi. “2017’nin ilk yarısında bir ayağımız gazda, öteki frende temkinli büyümeye odaklandık” diyen Sinan Öncel ile perakende sektörünün çıkış yollarını ve AVM’lerle yaşadıkları kira sorunlarını konuştuk.

Bir ayağımız frende

- Yılın ilkyarısı perakende sektörü için nasıl geçti?

Organize perakende sektörü olarak zor bir yılı geride bıraktık. 2017’nin ilkyarısında bir ayağımız gazda, öteki frende temkinli büyümeye odaklandık. Yurtiçi kadar belki daha da yüksek bir oranda yurt dışı mağazalaşmaya ağırlık verdik. 2017’de büyümeyi, verimlilik odaklı yönetmeye gayret ediyoruz. Bu perspektiften hareketle 4 önemli gündem maddesi arasında birinci önceliğimizi verimsiz mağazaların kapatılmasına verdik. İkinci olarak yeni yatırım yaparken eski hataların tekrarlanmamasına dikkat ediyoruz. Daha fazla ihracata ağırlık veriyoruz. Yabancı harcamaları perakende ekonomisinin canlanmasında büyük rol oynuyor. Turizmde ne yazık ki bu yılın ilkyarısında da işler tam istediğimiz gibi gitmedi.

Gençler işsiz kalıyor

- Dövizin artmasıyla maliyetleriniz arttı. AVM kiraları ile son durum nedir?

Kira, perakende sektörünün en önemli maliyet kalemlerinden birini oluşturuyor. Farklı sektörlere ve farklı metrekarelere göre ideal kira-ciro oranı yüzde 5 ile yüzde 12 arasında değişebiliyor. Oysa bu oran bugün bazı yerlerde yüzde 30-35’lere ulaşmış bulunuyor. Markalarımız AVM’ler başta olmak üzere mağaza kiralamanın ağırlıklı bölümünü döviz üzerinden yapıyor. Döviz kurlarında geçen yılın ikinci yarısında başlayan hızlı yükseliş trendiyle markalarımız üzerindeki maliyet baskısının her geçen gün daha da artması üzerine bu sorunu önceliklerimiz arasına aldık. Çünkü maliyetler nedeniyle mağazaların kapanması, üretimin kısılması ve gençlerimizin işsiz kalması anlamına geliyor. İstihdamı arttırmamız gereken bir dönemde elbette bu arzu edilecek bir sonuç değil. Kapanan her mağazanın sosyal ve ekonomik problemleri artıracağını bildiğimiz için “Çarşıyı koruma” söylemini geliştirdik. Üstelik bunu ABD’deki AVM’lerin ‘kapanma’ çağına girdiği bir dönemde ve geleceğin e-ticarette olduğunu bilerek söyledik.

Duyarsız kalanlar var

- Kaç tane AVM bu çağrıya kulak verdi?

Toplam 380 AVM var. AVM’lerin önemli bir bölümü hiçbirşey yapmadı. Duyarsız kalanlar oldu. Ortak bir noktaya varamadık. 2016’da hiçbir ülkede tarihleri boyunca benzeri yaşanmayacak olumsuzluklar yaşadık. Arka arkaya gelen bu kadar sıkıntı karşısında hiçbir şey yapmadan duyarsız kalanlar var. ‘Benim de döviz borcum var’ın arkasına sığınılması, indirim yapan, kur sabitleyen AVM yatırımcılarına karşı çok büyük bir ayıp. Gelin açılmış AVM’ler, milli servet. Binlerce insan çalışıyor. Yaşanabilir, adaletli bir yapı oluşturalım. Ana prensipler üzerinde anlaşalım diyoruz. Ama telefona cevap vermeyen ülke gerçeklerden soyutlamış kendisini... Böyle olmaz. Üyemiz AVM’den çıkmak istiyor 2-5 sene önce imza atmış, ortam güllük gülistanlıkmış, Rus uçağı düşmemiş, 15 Temmuz olmamış, turist sayısı düşmemiş vs... Görevin, zorluk içinde batmakta olan birinin üzerine düşüp, bana kira ver.. Zaten olsa kalacak adam orada. AVM’den çıkmak isteyen mağazaya ceza uygulama.

Sektörün MR’ı çekiliyor

- Şu anda AVM’lerden çıkmak isteyen kaç marka var?

Şu anda bilmiyoruz. Perakendenin MR’ını çekecek bir çalışma yapıyoruz. Bir dönetim şirketi ile anlaştık. Önemli firmaların son 3 yıllık finansal verilerini analiz edeceğiz, başladık. Yakın zamanda bitiririz.

- Bu zor koşullarda firmalar ne yapıyor?

Birincisi bir sürü AVM’ye uyarlama davaları açılıyor. İki, insanlar 3 kira 4 kira neyse verip, yeter ki ben buradan kurtuyalım deyip çıkmış. Markalara şunu öneriyoruz: Yeni girilecek AVM’lerle çıkış planınızı mutlaka sözleşmeye ekleyin diyoruz. Hararet yükseldiğinde birinin insafına kalmaya başlıyorsunuz çünkü. Sözleşmelerde bir, çıkış senaryo ve kolaylığının garanti edilmesi lazım. Ben çıkmak istiyorum diyene zorluk çıkarılmasın. Önerimiz ilk iki yıl ciro kirası olsun. En küçük 100 m2 mağazanın yatırımı 200-250 bin lira.

 ABD’deki gibi Türkiye’de de AVM’lerin kapanma riski var mı?

Geçmişte organize perakendenin hızlı büyüme sürecinde insanları mutlu eden bir süreç yaşadık. Bu süreç 2015’te yataya geçti, durgunluk başladı. En önemli sebeplerden biri de birbirine çok yakın lokasyonlarda açılan AVM’ler oldu. 2016’da döviz artışı ve sıkıntılarla bu zirveye geldi. AVM’ler artık en fazla yüzde 50-60 dolulukla açılıyor. Düşünsene girmişsin AVM’ye ama mağazaların yarısı boş. Piyasanın doygunluk dönemindeyiz. Çağrımız şu, amacımız, o binaların, çalışan insanların, güvenlikten temizliğine kadar hepsinin aileleri var. Gelin, bu insanlara karşı sorumlu olun. Devlet ne yapıyor, teşvik ediyor, KDV indirimleri yapıyor sektörler bazında.. Biz de diyoruz ki AVM’cilere 2 yıllık plan yapalım beraberce. 2 yıl rahatlatın insanları, zorlamalarınız sonucunda perakende kan kaybediyor. Çarşıları AVM’leri eski canlılığına döndürelim. Bu mümkün.

Canı yanan biziz

- AVM’lere ziyaretçi sayısı da düşüyor insanlar güvenlik endişesi taşıyor, bu sorun nasıl çözülecek?

Güvenlik, tüm dünyada en önemli noktada. Bombalar patladığında hepimiz çekindik, 15 gün restoranlar siftah etmedi. Hayatına sahip çık kampanyası yaptık. Canı yanan biziz. İnsanımızla karşı karşıya kalan biziz. Müşteriyle dokunan, temas eden biziz. Perakende, ekonominin parmak ucu. Kanı buradan alıyorsun. Nabzı perakendeden ölçebilirsin. Perakendenin zarar görmesi, ayağına taş çapması tüm sektörleri etkileyebilecek bir konu. Tüm perakende sürecinde 2 milyon kişi çalışıyor. Maliyetler yükselince bunlar tehlikeye giriyor. Sosyal adalette sıkıntı yaratıyor. Terazinin kantarını bozuyor. Bu yüzden feryat figanımız.

- Sektör olarak maliyetleri artacağını öngöremediniz mi, Dolar tahmininiz yok mu bu AVM’lere girince? Rus uçağının düşürülmesini nasıl öngöreceksin ki?

Kol kola girilmesi lazım. Tak diye kirada indirim yapan yatırımcılar gördük. Ama önemli miktarda yabancı yatırımcı anlaşmaya yanaşmadı. Ülke riski denilen bir mesele var. Bizim kültürümüzde sıkıntıya düşene vurulmaz. Sıkıldım gidiyorum demiyor ki. Kolay bir karar değil ki mağaza kapatmak. Uyum göstermek lazım.

- Son yıllarda birçok yabancı marka Türkiye pazarından çıktı, yerlilerden iflaslar var neden kaynaklanıyor?

Mağazalar bomboş, takır takır kapanıyor. Çok ciddi önemli markalar, gerek strateji belirlemedikleri gerekse piyasa koşullarında rekabetçilikleri kalmadığı için kapatmak zorunda kaldılar. Kırılganlığı çok yüksek sektör. Kanlı canlı oturuyorum karşında ama yarın ölüyüm. Perakendede bunları araştırıyoruz. Aldığımız veriler, insanların bıçak sırtında iş yaptıklarını gösteriyor. Kira konusunda siyasi otoriteden de bir talebimiz var. Biz mağazalarda ürünlerimizi yüzde 8 KDV ile satıyor ancak kirayı yüzde 18 KDV ile ödüyoruz. Kira-ciro oranları, dövizdeki dalgalanmalarla beraber öngörülenin 8-10 puan üzerine çıktı. Bu durum pek çok perakendeciyi devletten KDV’de alacaklı duruma getirdi ve üzerimizde ciddi bir finansal yük oluşturmaya başladı.

400 bin kişiye iş Sinan Öncel’in verdiği bilgiye göre toplam perakende sektörü 2016’yı yaklaşık 670 milyar TL ciro ile kapattı. Bu cironun içinde organize perakendenin payı 220 milyar TL. BMD’ye üye 412 marka yurtiçinde 378 AVM’de ve caddelerde yaklaşık 70 bin mağazası bulunuyor. Bu mağazalarda yaklaşık 400 bin kişiyi çalışıyor. Halen 99 BMD markasının 110 ülkede 2 bin 500’ün üzerinde mağazası var. Bu sayıyı yıl sonunda 3 binin üzerine, 2020’de 4 bin 500’e çıkarılması amaçlanıyor. Yapılan araştırmalara göre 2017’nin tamamında işler iyi giderse sadece organize perakendede 67 bin yeni istihdam hedefleniyor.