Birey, toplumsal etkileşim ve yalıtım!
Amerikan sosyolojisinin kurucu isimlerinden Robert Ezra Park, Yalıtım ve Sosyal Temaslar adlı çalışmasında bireylerin ve toplumların birbirleriyle izole ve/veya temas halinde olmalarını biyolojiden psikolojiye, coğrafyadan sosyolojiye uzanan geniş bir okuma listesi eşliğinde ele alıyor.
Cumhuriyet Kitap Eki“Kişinin
ait olduğu grubun üyelerinden mutlak yalıtımı düşünülemez. Biyolojik açıdan
bakıldığında dahi, yeni bir varlık için ön koşul, üst seviye hayvan türlerinden
iki ferdin bir araya gelmesidir.
Söz
konusu insan ise salt fizyolojik olarak yaşamını sürdürebilmek için dahi yavru,
ebeveynlerinin beş veya altı yıllık bakımına muhtaçtır.
Sadece
biyolojik açıdan değil, sosyolojik açıdan da tam yalıtılmışlık kavramsal olarak
çelişkilidir.
Aristoteles’i
izleyen sosyologlar, insan doğasının sosyal ilişkiler içinde geliştiği, sosyal
ilişkiler dışında ise zayıfladığı görüşünde onunla hemfikirdirler.
O
halde denilebilir ki yalıtım gerek sosyal gerek biyolojik açıdan, mutlak değil, görelidir.
(…)
En temel
sosyal süreç, etkileşimdir. Bu etkileşim (a) insanlar arasında ve (b) gruplar
arasında gerçekleşir. Etkileşimin en basit parçası, ya da ilk aşaması,
temastır. Temas, etkileşimin birinci evresi ve sonraki evrelere hazırlık olarak
düşünülebilir.
Çok
daha zor bir konu olan sosyal etkileşim mekanizmalarına geçmeden önce, sosyal
temas fenomeninin analizini yapmak gerekir”.
Kitaptan
SOSYOLOJİYİ
AKTİF BİR DİSİPLİNE DÖNÜŞTÜRDÜ
Amerikan
sosyolojisinin kurucu isimlerinden ve kent, ekoloji, göç, asimilasyon gibi
sosyolojik çalışma alanlarında öncülerinden Robert E. Park, bu çalışmasında
bireylerin ve toplumların birbirleriyle izole ve/veya temas halinde olmalarını ele
alıyor. Biyolojiden psikolojiye, coğrafyadan sosyolojiye uzanan geniş bir okuma
listesi eşliğinde…
Sosyolojiyi
pasif bir felsefi disiplinden insan davranışı çalışmalarına dayanan aktif bir
disipline dönüştüren ABD’li sosyolog Robert Ezra Park (1864-1944), ABD’de zenci
sorunuyla grup yaşamı ve kolektif davranış üzerine incelemeleriyle de tanındı.
ZENCİLERİN
YAŞAM KOŞULLARI ÜZERİNE ÇALIŞTI
Zencilerin
beyazlarla eşit haklara kavuşmak için verecekleri siyasi ve toplumsal
mücadeleden vazgeçerek, iş becerilerini artıracak ve topluma yararlı olmalarını
sağlayacak mesleki bir öğrenime yönelmeleri, uysal, sabırlı ve sadık işçiler
olarak toplumda bir yer edinmeye çalışmaları gerektiğini savunan zenci önder
B.T. Washington’la iletişime geçen Park, onun sekreteri oldu.
Washington’la
birlikte ABD’nin güney eyaletlerinde yaşayan zencilerin yaşam koşulları üzerine
yaptığı incelemelerin sonucunda, yöredeki ırksal sınıf yapısının kökeninde
etnik farklılıkların bulunduğunu ileri süren bir kuram geliştirdi.
Washington’un
görüşlerine sosyolojik bir dayanak sağlamaya çalışan bu kurama göre, keskin
etnik farklılıklar bir kast sistemi doğurmuş, işbölümünün kastlara göre
gerçekleşmesi ise, kast sisteminin zamanla bir iktisadi sınıf yapısına
dönüşmesiyle sonuçlanmıştı.
BİREY
VE TOPLUMSAL ETKİLEŞİM
1914’te
Chicago Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde ders vermeye başlayan Park, bu
görevini 1929’da emekli olana kadar sürdürdü.
1921’de
Ernest W.Bur-gess’le birlikte Introduction to the Science of Sociology (Sosyoloji
Bilimine Giriş) adlı kitabı yazdı.
Uzun
süre üniversitelerde başlıca ders kitabı olarak okutulan bu kitapta grup yaşamı
ve kolektif davranış çözümlemelerine ağırlık verdi.
Kişiliğin
toplumsal süreç içinde geliştiğini ve insan dürtülerinin ancak iletilebilir
oldukları durumda gelenek, töre ve kamuoyu gibi resmi olmayan ya da hukuk ve
devlet gibi kurumsallaşmış toplumsal güçler durumuna geldiğini ileri sürdü.
Birey
davranışlarının toplumsal etkileşim sonucunda kolektif bir davranışa
dönüştüğünü belirtti. Rekabet, çelişki, uyma ve özümseme olarak dört tip
etkileşim biçimi saptadı.
IRKÇILIK,
GÖÇ, KENT, TOPLULUK VE TOPLUM
Park,
makalelerinin, ders notlarının ve kitap yorumlarının derlenmesinden oluşan
Collected Papers (Toplu Yazılar) adlı üç ciltlik kitabının birinci cildinde
“Irk ve Kültür” başlığı altında, ırk ilişkileri, ırkçı tutumlar ve göç
konularını inceledi.
“İnsan
Toplulukları” adlı ikinci ciltte kent ve insan ekolojisi üzerine yazılarını bir
araya getirdi. Öğrencisi R.D. McKenzie ile insan ekolojisi terimini ilk
kullanan sosyal bilimci olan Park, kent yaşamının aile ve diğer toplumsal
bağları zayıflatarak toplumu bireylerden oluşan atomlara dönüştürdüğünü
savundu.
“Toplum”
adlı üçüncü ciltte, kolektif davranış üzerine yazdığı yazıları ve gazetelerin
gelişim tarihiyle kamuoyu oluşturulması konusundaki incelemeleri yer aldı.
BAŞLICA
YAPITLARI:
Introduction
to the Science of Sociology (Sosyoloji Bilimine Giriş)
The
Immigrant Press and Its Control (Göçmen Basını ve Denetimi)
Collected
Papers, 3 cilt,
E.C. Hughes
(Toplu Yazılar).
TÜRKÇEDE
YAYIMLANAN KİTAPLARI:
Sosyoloji
ve Sosyal Bilimler – Sosyoloji Bilimine Giriş 1 / Pinhan Yayıncılık
Asimilasyon
ve Sosyal Kontrol - Sosyoloji Bilimine Giriş 2 / Pinhan Yayıncılık
Rekabet
ve Çatışma - Sosyoloji Bilimine Giriş 3 / Pinhan Yayıncılık
İnsan
Doğası - Sosyoloji Bilimine Giriş 4 / Pinhan Yayıncılık
Yalıtım ve Sosyal Temaslar - Sosyoloji Bilimine Giriş 5. / Pinhan Yayıncılık.