Belarus: AB'den zorunlu iniş yaptırdığı uçaktaki muhalif gazeteciyi gözaltına alan Minsk yönetimine yeni yaptırım kararı

Avrupa Birliği (AB) liderleri, Belarus'un Yunanistan'dan Litvanya'ya giden bir yolcu uçağını zorla Minsk'e indirmesi ve uçaktaki muhalif gazeteciyi gözaltına alması üzerine Belarus havayollarına ait uçakların Avrupa hava sahasına girişlerini yasaklama kararı aldı.

Brüksel'de bir araya gelen AB üyesi 27 ülke lideri, AB havayollarına da Belarus hava sahasında uçmamalarını söyledi. Liderler, ayrıca Minsk yönetime yeni yaptırımlar uygulanacağı sözünü verdi.

Yunanistan'dan Litvanya'ya giden Ryanair havayollarına ait yolcu uçağı 'bomba ihbarı' iddiasıyla Belarus tarafından zorla Minsk'e indirilmiş, uçakta bulunan 26 yaşındaki muhalif gazeteci Roman Protasevich gözaltına alınmıştı. Uçak daha sonra gecikmeli olarak Litvanya'ya vardı.

Batı, Belarus'u 'Ryanair uçağını kaçırmakla' suçladı.

Protasevich'in gözaltına alındığı Minsk havaalanında çekildiği anlaşılan görüntüleri de ortaya çıktı.

Pazartesi geç saatlerde yayınlanan video klipte Protasevich, sağlığının yerinde olduğunu söylüyor ve Belarus devleti tarafından kendisine yöneltilen suçlamaları itiraf ederken görülüyor.

Belaruslu aktivistler ve ana muhalefet lideri videoyu eleştirdi ve Protasevich'in suçlamaları kabul etmeye zorlandığını söyledi.

ABD Başkanı Joe Biden, Belaruslu yetkililerin müdahalesini "zalimce" olarak nitelendirdi ve olay için "hem siyasi muhaliflere hem de basın özgürlüğüne yönelik utanç verici saldırılar" dedi.

'İşkence korkusu'

BBC'ye konuşan Protasevich'in babası, oğlunun işkence görmesinden korktuğunu söyledi:

"Bununla başa çıkabilmesini umuyoruz. Düşüncesi bile korkutuyor. Ama dövülmesi ve işkence görmesi muhtemel. Gerçekten korkuyoruz.

"Şok içindeyiz ve gerçekten üzgünüz. Avrupa'nın kalbinde, 21. yüzyılda bu tip şeyler yaşanmamalı.

"Avrupa Birliği dahil bütün uluslararası toplumun yetkililere daha önce benzeri görülmemiş bir baskı uygulamasını umuyoruz. Bu baskının işe yaramasını ve yetkililerin çok büyük bir hata yaptıklarını fark etmelerini umuyoruz."

Uçağın rotası nasıl değiştirildi?

FR4978 sefer sayılı uçak Atina'dan Vilnius'a gidiyordu. Uçak, Litvanya sınırına varmadan rotasını doğuya Minsk'e çevirdi. Yunanistan ve Litvanya uçakta 171 yolcu bulunduğunu duyurdu.

Ryanair yazılı açıklamasında "mürettebatın Belarus (Hava Trafik Kontrol) tarafından olası bir güvenlik tehdidi nedeniyle uyarıldığını ve en yakın havaalanı Minsk'e zorunlu iniş yapma talimatı verildiğini" söyledi.

Flightradar24 adlı uçuş takip internet sitesinin rota seyrine göre ise uçak rotayı değiştirdiği sırada Minsk'e değil Vilnius'a daha yakın bir konumdaydı.

Uçağın rotası nasıl değiştirildi?

FR4978 sefer sayılı uçak Pazar günü Atina'dan Vilnius'a gidiyordu. Uçak, Belaruslu yetkililerin 'bomba ihbarı' olduğu gerekçesiyle verdikleri talimatla Litvanya sınırına varmadan rotasını doğuya Minsk'e çevirdi ve uçak Pazar günü yerel saatle 13:16'da Minsk'e indi.

Polis, uçakta bulunan Protasevich'i götüdü ve 126 yolcu uçaktan indirildip arandı. Olaya tanıklık eden bir aktivist, kız arkadaşı Sofia Sapega ile birlikte gözaltına alınan Protasevich'in 'çok korktuğunu' söyledi.

BBC'ye konuşan Sapega'nın annesi, 23 yaşındaki kızının Minsk'te cezaevine götürüldüğünü anlattı ve WhatsApp'ta attığı son mesajın "Anneciğim" olduğunu ifade etti. Sapega'ya yöneltilen suçlamaların ne olduğu belirsiz.

Belarus, Avrupa'da idam cezasını uygulayan tek ülke. Görgü tanıkları Protasevich'in diğer yolculara 'idam cezasıyla karşı karşıya olduğunu söylediğini' aktardı.

Uçaktaki üç yolcu, Vinius'a gitmedi. Ryanair havayolu şirketi Genel Müdürü Michael O'Leary, Belaruslu istihbarat yetkililerin de Minsk'te uçaktan inmiş olabileceğini söyledi ancak bu bağımsız kaynaklar tarafından doğrulanmadı.

Belarus, uçağın, Hamas tarafından 'bomba tehdidi' aldığı gerekçesiyle zorunlu iniş yaptığını söyledi. Üst düzey bir yetkili gazetecilere okuduğu 'tehdit mektubunun' Hamas tarafından yazıldığını iddia etti.

Yetkili mektupta, "Taleplerimizi yerine getirmezseniz bombayı Vilnius'ta patlatacağız" yazdığını belirtti.

Hamas ise olayla ilgili oldukları iddialarını yalanladı. Örgüt daha önce İsrail ve Filistin dışında herhangi bir eylemde bulunmadı ve bunu yapacak kapasitesi olduğu da düşünülmüyor.

Almanya Başbakanı Angela Merkel de Belarus'un iddiasının 'tamamen akıl dışı olduğunu' söyledi.

Protasevich kimdir, Nexta nedir?

Nexta, Telegram kanalından yayın yapan bir medya operasyonu. Grubun Twitter ve YouTube hesapları da var.

Nexta, Belarus'taki seçim döneminde muhalifler için kilit önemdeydi. Kuruluş, seçim sonrasında hükümetin haberlere ve medyaya getirdiği kısıtlamalarda faaliyetlerine devam etti.

Tikhanovskaya, 26 yaşındaki Protasevich'in 2019'da Belarus'tan ayrıldığını ve 2020 devlet başkanlığı seçimlerini Nexta aracılığı ile haberleştirmeye devam ettiğini söyledi. Daha sonra Protasevich hakkında Belarus'ta cezai kovuşturma başlatıldı.

Tikhanovskaya, "terörist olarak görüldüğü için" Protasevich'in Belarus'ta idam cezasıyla karşı karşıya olduğunu ifade etti.

Tikhanovskaya, geçen yıl düzenlenen seçimlere hile karıştırıldığını, sandıktan kendisinin birinci çıktığını söylüyordu. Avrupalı liderlerin de desteğini alan Tikhanovskaya, eşi hapis cezasına çarptırıldığı için adaylıktan çekilmek zorunda kaldığı için devlet başkanlığı yarışına girmişti.

Lukaşenko'nun seçimlerde zaferini ilan etmesinden sonra başkent Minsk'te toplanan binlerce kişi aylarca protesto gösterileri düzenledi. Polis sert müdahalelerde bulundu ve binlerce kişi hakkında cezai işlem başlatıldı.