Arılar da hesap yapabiliyor

Balarıları böcekler arasında en akıllı olanları. En bol nektarlı çiçeklere giden yolu buluyor ve hemcinsleriyle en karmaşık bir şekilde iletişim kuruyorlar. Dahası matematik mantığına bile sahipler. Hem kümeler arasındaki farklılıkları algılayabiliyor hem de sıfır sayısını boş küme olarak kavrayabiliyorlar. Bu yetenek çocuklarda dört yaşından itibaren gelişmekte.

Peki balarıları hesap da yapabilir mi? Örneğin 2+1 veya 4-2 gibi problemleri çözebilirler mi? Toplama ve çıkarma gibi aritmetik işlemler iki bilgi işlem düzlemi gerektirir. Bu hesaplamaları yapmak için küme kavramına sahip olmak gerekiyor ve bu da arılarda var.

Ayrıca hem matematiğin kurallarını akılda tutmak hem de kısa vadeli bellek yardımıyla her matematik işlemindeki sayıları hatırlamak gerekli. Bu tür yetenekler bugüne dek şempanze, orangutan, Rhesus maymunu, karga, gri papağan ve güvercinlerde görülmüştü. Arılardaki durumu görmek isteyen araştırmacılar, ilk önce arılara belli renkleri belli işlemlerle eşitlemeyi öğrettiler.

Bir odanın girişinde çok sayıda sarı kareler gördüklerinde bu kümeden bir elementi çıkarmak zorundaydılar. Kareler mavi olduklarında ise görevleri bir kare eklemekti. Objelerin sayıları bir ila dört arasında değişiyordu. Balarıları içeri girdikten sonra iki çıkışlı bir odaya ulaşıyorlardı. Bunlardan birinde doğru diğerinde yanlış cevap bulunuyordu.

Arı doğru cevaba doğru uçtuğunda ödül olarak şekerli su alıyordu. Yüz uçuştan sonra önemli teste geçildi. Arıların karşısına bu sefer üç çıkış seçeneği verildi. Arıların yüzde 60 ila 70’inin doğru sonuca doğru uçtukları görüldü.

Bu sonuçtan yola çıkan araştırmacılar balarılarının hesap yapabildiklerini söylüyorlar. Arılar kurallara göre basit toplama ve çıkarma işlemi yapabildikleri gibi bunları yeni kümelere ve yeni biçimlere de aktarabiliyorlar. Arıların küçük beyinleriyle bu kadar karmaşık işlemleri nasıl yerine getirebildikleri henüz bilinmiyor.

Derleyen: Nilgün Özbaşaran Dede Numerical cognition in honeybees enables addition and subtraction, Science Advances, 6.02.2019. Arılar