'Ak Sayıştay' yolda

AKP, hazırladığı raporlarla usulsüzlükleri açığa çıkaran Sayıştay’da kapsamlı değişikliğe hazırlanıyor. Geniş yetkileri olan rapor değerlendirme kurulu (RDK) üyeleri Sayıştay değil, TBMM tarafından seçilecek. Sayıştay yönetmelikleri TBMM başkanının onayı ile yürürlüğe girecek. Sayıştay’a üye seçiminde, Sayıştay ve Maliye meslek mensuplarına tanınan kontenjan kaldırılacak. Sayıştay’ın önseçim yetkisine son verilecek. Kamu iktisadi teşebbüslerinin (KİT) denetimine de sınırlama getiriliyor.

AKP, Sayıştay Yasası’nda değişiklik öngören yasa önerisini Meclis’e sundu. Öneride, Sayıştay’la ilgili şu değişikliklere yer verildi:

- Raporlar hakkında görüş bildiren; dış denetim genel değerlendirme raporunu hazırlayan; yönetmelik, standart, rehber ve mesleki etik kurallarına ilişkin görüş sunan; denetim grup başkanlıklarının kuruluşunda görüşüne başvurulan RDK’nin oluşumu sil baştan değiştiriliyor. Mevcut yasada kurul, Sayıştay Genel Kurulu tarafından iki yıl için seçilen iki daire başkanı ve her daireden birer üye ile denetimden sorumlu başkan yardımcısından oluşuyordu. Kurulun başkanı da Sayıştay başkanıydı. AKP’nin önerisiyle, kurul üyeleri doğrudan TBMM tarafından seçilen 8 üye ile Sayıştay başkanı olmak üzere 9 üyeden oluşacak.

- Mali ve sosyal haklar bakımından Sayıştay başsavcısı Yargıtay daire başkanları, RDK üyeleri de Yargıtay üyeleri hakkındaki hükümlere tabi olacak. RDK üyeleri, Sayıştay başsavcısı ve savcıların görev süresi 5 yıl olacak. Süresi dolanlar yeniden seçilebilecek. Görev süreleri dolmadan görevlerine son verilemeyecek.

- Denetim raporlarına dairelerin görüş bildirmesinden vazgeçilecek. Bunun yerine RDK raporlara görüş verecek, raporların düzeltilmesini isteyebilecek.

- KİT’lerin denetimi sınırlandırılıyor. Buna göre, denetimde, kurum ve kuruluşun yerine geçerek belirli bir iş ve işlemin yapılmasını veya belirli bir politikanın uygulanmasını zorunlu kılacak, takdir yetkisini sınırlayacak veya ortadan kaldıracak görüş ve talep içeren rapor düzenlenemeyecek. Hazırlanan taslak denetim raporu da önce kuruluşa gönderilecek. Gelecek yanıta göre denetim raporu oluşturulacak.

- Sayıştay’ın organları yeniden düzenlenecek. Temel organlar şöyle olacak: Başkanlık, yargı (daireler, genel kurul, temyiz kurulu, daireler kurulu), başsavcılık, denetim (denetim ve denetim destek grup başkanlıkları, denetim, planlama ve koordinasyon kurulu, RDK) ile karar organları olarak yüksek disiplin kurulu ve meslek mensupları yükseltme ve disiplin kurulu. Her organ kendi görev ve fonksiyonu içinde görev ve yetki kullanacak, diğer alana müdahale edemeyecek.

- Sayıştay Yasası kapsamındaki yönetmelikler TBMM başkanının onayı ile yürürlüğe girecek.

- Sayıştay üye seçimi değiştiriliyor. Mevcut yasada Sayıştay üyelerinin beşte üçünün Sayıştay meslek mensuplarından, geriye kalanların en az yarısının da Maliye Bakanlığı meslek mensuplarından TBMM tarafından seçilmesi öngörülüyordu. Öneri ile üyeleri doğrudan Meclis seçecek. Ayrıca Sayıştay Genel Kurulu’na başvuruda bulunan üye adaylarına önseçim yapılıyordu. Bu da kaldırılıyor.

- Sayıştay denetçiliği kadrolarına Sayıştay dışından da atama yapılabilecek. Denetim elemanları, uzmanlar, iç denetçiler, daire başkanları, doktora unvanını almış öğretim elemanları Sayıştay denetçiliğine atanabilecek.

- Yasadaki “uygunluk denetimi”, “hesap yargılaması”, “yargılamaya esas rapor”, “denetim raporu”, “Sayıştay raporu” tanımları değiştiriliyor. Değişiklikle, sorumlulukların belirlenmesinde, yasalar dışında tüzük, yönetmelik, kararname gibi “diğer hukuki düzenlemeler” ve mevzuat içinde “örtülü” olarak var olan hukuk kuralları da belirleyici olacak. Denetimlerde buna da dikkat edilecek. 

‘Raporlar Meclis’e sunulamayacak’

Sayıştay Denetçileri Derneği (SAYDER) yaptığı açıklamada, yasa önerisi ile genel nitelikli değerlendirme raporları dışında kalan Sayıştay raporlarının Meclis’e gönderilmesinin engellendiği, bu şekilde Sayıştay denetiminin etkisiz ve sonuçsuz hale geleceği vurgulandı. Açıklamada, “Öneriye göre, Sayıştay, bütçe görüşmeleri sırasında denetlediği idarelerin faaliyet raporlarını Meclis’e sunacak, ancak bu idarelerle ilgili denetim raporlarını sunamayacaktır. Bu düzenleme ile kamu idarelerinin Meclis’e hesap verme sorumluluğu ortadan kaldırılmakta, Meclis’in bütçe hakkı zedelenmektedir” denildi.

Sayıştay yargısının hukuk bilgisine ve tecrübesine dayalı adil bir yargı yeri olmaktan çıkarılacağı, keyfiliğe açık, idari bir işleve dönüştürüleceğine işaret edilen açıklamada, Sayıştay üyeliğine seçilmede asli unsur olan Sayıştay denetçilerinin kontenjanı kaldırılarak mahkeme niteliğindeki Sayıştay dairelerinin tümüyle idari görevlerden gelen kişilerden oluşmasına olanak tanındığına da dikkat çekildi. İdari görevlerde bulunan kişiler arasından 5 yıllık süre için iddia makamı olarak görev yapmak üzere Sayıştay savcısı seçilmesinin öngörüldüğüne işaret edilen açıklamada, savcılık ve hâkimlik işlevlerinin müfettişlik veya yöneticilik görevlerinden gelen kişiler tarafından yürütülmesinin uygun olmadığı vurgulandı. Açıklamada, “Bu düzenlemelerin yargıyı güçlendirmek yerine zayıflatacağı, Sayıştay yargısına olan güveni temelinden sarsacağı açıktır” denildi. Sayıştay denetçiliğine dışarıdan yapılacak atamaların da “denetimi zaafa uğratacağı” vurgulandı.