Af yasalaşsa bile AYM iptal edebilir

“Bazı suçlarla ilgili ceza sürelerinden şartlı indirim ile tutuklu ve hükümlülerin salıverilmesine dair kanun teklifi”ni önceki gün TBMM Başkanlığı’na sunan MHP, “Bu kanun teklifi ceza indirimidir. TBMM’nin anayasanın 87. maddesinde düzenlenen genel af, özel af yetkisi vardır. Genel ve özel afta aranacak nitelikli çoğunluk beşte üçtür. Bizim teklifimiz genel af da değildir, özel af da değildir. Şartlı ceza indirimidir” görüşünü dile getiriyor. Ancak Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) bu görüşün tersine kararı bulunuyor.

2000 yılında çıkarılan ‘Rahşan affı’, bazı maddelerinin AYM tarafından iptal edilmesiyle genişledi. Mahkeme, 27 Ekim 2001 yılında iptal ettiği maddelerin yeniden düzenlenmesi için hükümete 6 aylık süre verdi. Bu süreçte anayasada kapsamlı bir değişiklik yapılırken, TBMM’nin genel ve özel af çıkarması ‘beşte üç çoğunluk’ koşuluna bağlandı. Dönemin hükümeti, mahkemenin iptal gerekçeleri doğrultusunda hazırladığı yasa tasarısını 6 aylık süre bittikten sonra Meclis’e getirebildi. Muhalefetin tüm itirazlarına karşın tasarı ‘nitelikli çoğunluk’ kuralına uyulmadan TBMM’den geçirildi. Dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle yasayı veto etti. Ancak hükümet, yasayı aynen geçirince Sezer iptali istemiyle AYM’ye başvurdu.

‘İndirim toplu özel aftır’
Yasanın bazı düzenlemelerini iptal eden mahkemenin gerekçesinde anayasanın değiştirilen 87. maddesiyle genel ve özel af için getirilen beşte üç çoğunluk koşuluna dikkat çekilerek şöyle dendi:

Şartla salıvermenin en önemli unsurları, cezanın belirli bir süresinin cezaevinde çekilmiş olması ve hükümlünün bu süre içerisinde iyi hal göstermesidir. Dava konusu 2. bent ile 10 yıla kadar hürriyeti bağlayıcı cezaya mahkûm olan hükümlülerin iyi halli olup olmadıklarına bakılmaksızın salıverilmelerine olanak tanınması ise, bu düzenlemenin şartla salıverilme olarak kabulünü engellemektedir.

Türk Ceza Yasası’nın 98. maddesine göre, cezayı ortadan kaldırma veya azaltma ya da değiştirme özellikleri bulunan ‘özel af’ toplu ve şartlı da olabilmektedir. Müebbet ağır hapis cezasına veya şahsi hürriyeti bağlayıcı cezaya mahkûm edilenlerin ya da aldıkları ceza herhangi bir nedenle şahsi hürriyeti bağlayıcı cezaya dönüştürülenlerin tabi oldukları infaz hükümlerine göre çekmeleri gereken toplam cezalarından on yıllık indirim öngörülmesi, çekmeleri gereken toplam cezalarından on yıllık indirim yapıldıktan sonra ceza süresi dolmuş olanların belirli bir süre suç işlememe (bozucu infisahi) koşuluna bağlanması, getirilen düzenlemenin toplu ve şartlı özel af niteliğinde olduğunu göstermektedir.

Anayasa’nın 3.10.2001 günlü 4709 sayılı yasa ile değiştirilen 87. maddesinde Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin görev ve yetkileri arasında sayılmıştır. Buna göre, ‘af’ niteliğindeki yasama işlemlerinin TBMM üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile yasalaşması gerektiği açıktır.

Afta benzerlikler

‘Rahşan affı’ ile MHP’nin önerisi arasında benzerlikler bulunuyor. ‘Rahşan affı’ olarak bilinen yasanın adı “23 Nisan 1999 tarihine kadar işlenen suçlardan dolayı şartla salıverilmeye, dava ve cezaların ertelenmesine dair kanun” olarak düzenlenirken, MHP’nin yasa önerisi “Bazı suçlarla ilgili ceza sürelerinin şartlı indirim ile tutuklu ve hükümlülerin salıverilmesine dair kanun teklifi” adını taşıyor. MHP’nin önerisinde bazı suçlar hariç toplam cezalardan 5 yıllık indirim yer alırken, bu rakam ‘Rahşan affın’da 10 yıldı. 

Özkoç’tan ‘İyi polis, kötü polis’ benzetmesi MHP’nin önceki gün TBMM’ye sunduğu af yasa teklifini CHP’de grup başkanvekilleri, avukat ve hukukçu milletvekillerinden oluşacak komisyon mercek altına alacak. Komisyonun yapacağı çalışmada affın kimleri kapsadığı, hükümlülerin ceza aldığı suç gruplarına göre tek tek belirlenerek bu kapsamda bir değerlendirme yapılacak. Komisyon kapsamın genişleme ihtimalini de değerlendirecek. Affın TBMM Genel Kurulu’na gelmesi durumunda salt çoğunluk (301 oy) mu; yoksa nitelikli çoğunluk (360 oy) mu aranacağı konusunda da bir çalışma yürütülecek.  CHP komisyonunun af teklifine ilişkin yapacağı çalışma, MYK toplantısında tartışılmasının ardından 1 Ekim’den sonra gerçekleştirilecek. CHP Grup Başkanvekili Engin Özkoç, dün TBMM’de düzenlediği basın toplantısında MHP’nin teklifine yönelik sert eleştirilerde bulundu. CHP’nin affa karşı olup olmadığı sorusu üzerine Özkoç, CHP’nin komisyonda söz konusu af teklifini değerlendireceğini kaydetti. Özkoç, “Önce genel af çıkaracağız dediler. Daha sonra 5 yıllık bir indirim dediler. Birisi kötü polis, birisi iyi polis. Birisi affı destekliyor, birisi desteklemiyor gibi. Ne dedikleri belli değil. Ciddi bir şekilde önümüze bir şey getirin CHP onu değerlendirir” diye konuştu.  Gazetecilerin “devlete karşı işlenen suçlar ve kişilere karşı işlenen suçlar” ayrımına ilişkin soru üzerine de “Her ikisi de çeteciliğin, hırsızlığın, yolsuzluğun... Birisi yolsuzluğun önünü açmak istiyor, diğeri çetecilerin önünü açmak istiyor. Arada gerçekten mağdur olan, kader kurbanı olan insanlarla ilgili yapılabilecek şeyler bu tartışmada güme gidiyor” ifadelerini kullandı. Özkoç, uyuşturucu satıcılarının da af kapsamında olduğu yorumlarının anımsatılması üzerine, “Uyuşturucunun önünü kesmeyen bu iktidar. Bu iktidar döneminde uyuşturucu yaygınlaştı. Daha ne bekliyorsunuz? Uyuşturucuları elbette bu iktidar salacak. Sahibi kendileri” değerlendirmesini yaptı.