2020'de neler izledik, neler dinledik?

Şu anda hayatta olan hemen herkesin birleştiği yegane konu 2020’nin gelmiş geçmiş en kötü yıl olarak hafızalarımıza kazındığı olabilir mi? Yılın büyük bir kısmını zorunlu ev hapsinde geçirmiş olmamız bir yana, kültür sanat alanında bilançonun bu denli eksiye düştüğü bir yıl da kimse hatırlamıyordur eminim. Kapanan tiyatro ve sinema salonları, iptal edilen sayısız festival ve konser, geçim sıkıntısını en kötü şekilde hisseden sanat emekçileri… Üstelik her şeyin ne zaman normale döneceği ve kimin ayakta kalıp kalamayacağı da hala belli değil.

Biz 2020’nin bir an önce geçip gitmesini dilerken (tabii asıl muradımız yaşanan tüm olumsuzlukların geride kalması, yoksa yıl bitmiş bitmemiş bir şey fark etmez) geçen yıldan bize neler kaldı, olumlu izlenimlerimiz neler oldu, onları bir derleyelim dedik. Tabii ki bu sayfada yazan hemen her şeyin belli bir sübjektivite içerdiğini ve bazı beğenilerin fazlasıyla kişisel olabileceğini de unutmayalım lütfen.

China Moses şubat ayında İş Sanat sahnesindeydi.

Tiyatro başta olmak üzere sahne sanatlarının neredeyse tümü adına çok kötü bir yıldı elbet. Geçen sezondan yeni sıfatını hak edecek belki bir “Amadeus” ve bir de “Hedda Gabler”in sözünü etmeye değer; geri kalan oyunların büyük kısmı aslında evvelki yıllardandı.  Konser namına da ne izledik derseniz yarım kalan bir İş Sanat sezonundan aklımda kalan bir China Moses konseri var, bir de BİFO’nun Yeni Yıl Konseri… Tabii bir de yaz aylarında yaniden konserler başlar gibi olduğunda İstanbul Müzik Festivali sırasında izlediğim bir Vikingur Olafsson! Onun dışında Doğan Duru ve Harun Tekin’in çevrimiçi canlı olarak verdikleri iki solo konser dijital ortamda izlediğim ve aklımda olumlu anlamda yer etmiş iki performans oldu. 

Yılın iddialı yapımlarından "Tenet" ne yazık ki gişede bekleneni veremedi.

Dijitalde sanat deyince elbette sinema bu konuda muhtemelen en şanslı sektör. Bir kere iptal edilen festivallerin önemli bir bölümü dijitale döndü ve izleyici evinden de olsa film izleyebildi. İstanbul Film Festivali bu konuda en faal etkinliklerden biriydi ve Arlık ayına dek fasılarla devam etti. Öte yandan salon sinemacılığı muhtemelen en büyük darbeyi 202’de gördü ve büyük umutlarla vizyona giren “Tenet” gibi yapımlar bile gişeye nefes aldırmaya pek yetmedi. En kazançlı çıkanlarsa Netflix ve benzeri dijital stream platformları oldu hiç şüphesiz. Öyle ki Kasım ayının önemli bir bölümünde neredeyse tüm sosyal medya “Bir Başkadır” adlı bir diziyi tartıştı. Dizi normal bir zamanda anaakım bir kanalda izleyiciyle buluşacak olsa muhtemelen ikinci bölümde kaldırılırdı (daha da doğrusu, zaten böyle bir dizi çekilmezdi). Yanlış anlamayın bence de yılın en iyi yapımlarından biriydi “Bir Başkadır” ve en büyük şansı karantina + Netflix denklemine rast gelmesiydi.

Borusan Contemporary pandemi için bir Acı Reçete sundu.

ÇEVRİMİÇİ SANAT

Contemporary Istanbul'un 15.sinin sadece çevrimiçi olarak yapılmaya hazırlandığı şu günlerde yılın diğer çevrimiçi etkinliklerinden bahsetmemek olmaz. Malum, pandemi nedeniyle birçok festival çevrimiçi olarak düzenlnirken bazıları da hem çevrimiçi hem fiziksel, yani bir anlamda hybrid olarak sanatseverlerle buluştu. Bu yılki İstanbul Tiyatro Festivali örneğin... Kasım ayında düzenlenen ve çevrimiçi izleme tarihleri 28 Aralık'a kadar uzatılan 24. istanbul Tiyatro Festivali bu yıl ilk kez sadece çevrimiçi projelere açıktı. Tiyatro demişken, yeni sezona yeni bir oyunla giren Erdal Beşikçioğlu da İstanbul'un yeni kültür sanat mekanı Fişekhane'de sahnelemeye başladığı "Fahrenheit 451" adlı oyunun prömiyerini hem fiziksel hem de çevrimiçi yaparak bir ike imza attı. Oyun karantina yasakları sebebiyle çok fazla sahnelemedi ama pandemi sonrası için herkes defterine notunu aldı.

Borusan Contemporary bu yıl sadece çevrimiçi olarak sanatseverlerle buluşan kurumlardan biri oldu. Yeni direktörü Dr. Kumru Eren'in idaresinde Borusan Contemporary, yeni sezonu :mentalKLINIK sanatçı ikilisinin Covid-19 koşullarının değişime zorladığı sanat dünyasına acı bir reçete olarak sunduğu Acı Reçete #02 sergisi ile karşılarken sezon boyunca sanatçı konuşmaları ve çevrimiçi sohbetlerle programını sürekli güncelledi. 

Pera Müzesi'nde "Arnavutluk Sanatında Toplumcu Gerçeklik" sergisi vardı.

Pera Müzesi fiziksel sergilerle yeni sezona beşlayan ilk kurum oldu. Önce "Arnavutluk Sanatında Toplumcu Gerçekçilik" sergisini açan müze ardından hala devam etmekte olan "Minyatür  2.0" sergisiyle devam etti. Çevrimiçi olarak 3 boyutlu olarak da gezilmesi mümkün olan serginin ötesinde yine çevrimiçi atölyeler, söyleşiler ve film programları da Pera Müzesi'nin etkinlikleri arasındaydı.

İstanbul Modern sezona "Selma Gürbüz: Dünya Diye Bir Yer" ve Şakir Eczacıbaşı: Seçilmiş Anılar" sergileriyle merhaba dedi. Kapılarını geçen yıl açan Arter ise Alev Ebüzziya, KP Brehmer gibi sanatçıların sergilerinin yanı sıra küratörlüğünü Melih Fereli'nin üstlendiği "Dinleyen Gözler İçin", küratörlüğünü Kevser Güler'in yaptığı "Gözcisimleri Üzerine" sergileri ile, hemen pandemi öncesi başlayan ve 3 Ocak'a kadar sürecek olan Cevdet Erek'in "Bergama Stereotip" yerleştirmesini sanatseverlerle buluşturdu.

2020'DE MÜZİK

Müzik cephesinde işler bir yanıyla çok karanlıktı elbette (tüm sahne müzisyenleri, bar gruplerı vb işsiz kaldı) ama bir yanıyla da aydınlıktı, zira sanatçıların üretimleri hız kesmedi. Yerli piyasada ilk solo albümüyle Doğan Duru (Redd grubunun so0listi) yılın bvence en sağlam çalışmalarından birine imza attı. Öyle ki Spotify benim 2020 raporumu çıkardığında en çok dinlediğim 5 şarkının 4’ü “Epoch” abümündendi. Onun ötesinde elbette yine rap müziğin müthiş bir atağına şahit olduk 2020’de.

Yabancı müzik piyasasında ise yıllar sonra orijinal materyalden oluşan albümüyle Bob Dylan en çok konuşulanlardan biriydi. Dua Lipa, Taylor Swift ve The Weeknd gibi pop müziğin ağır toplarının albüm çıkardığı yılın en dikkat çeken işleri yine alternatif işler olurken ölümünden sonra çıkan albümüyle Leonard Cohen, 8 yıl aradan sonra müziğe dönen Fiona Apple ve farklı arayışlarıyla Nick Cave gibi ‘baba’ isimler ön plandaydı. Yılın en ilginç keşiflerinden biriyse iki albümle birden dinleyici karşısına çıkan esrarengiz Sault oldu.

2021’den ne bekliyoruz diye sorarsanız, her şeyden önce sosyal mesafenin gerekmeyeceği bir kültür sanat sezonu elbette. Daha çok konser, daha çok oyun, daha çok opera… Her şey daha çok olsun, hastalık hariç! 

YILIN YABANCI FİLMLERİ

“The Vast of Night” (y: Andrew Patterson) - Amazon Prime

“Mank” (y: David Fincher) - Netflix

“I’m Thinking of Ending Things” (y: Charlie Kaufman) - Netflix

“It Must Be Heaven” (y: Elia Suleiman)

“Uncut Gems” (y: The Safdie Brothers) - Netflix

“Palm Springs” (y: Max Barbakow)

“J’Accuse” (y: Roman Polanski)

“The Invisible Man” (y: Leigh Whannell)

“Da 5 Blood” (y: Spike Lee)

“Seberg” (y: Benedict Andrews)

YILIN YERLİ FİLMLERİ

“Nuh Tepesi” (y: Cenk Ertürk)

“Nasipse Adayız” (y: Ercan Kesal)

“Karakomik Filmler 2” (y: Cem Yılmaz)

“Uzun Zaman Önce” (y: Cihan Sağlam)

“Bina” (y: Orçun Behram)

YILIN YABANCI ALBÜMLERİ

“Rough and Rowdy Ways” - Bob Dylan

“Fetch the Bolt Cutters” - Fiona Apple

“Thanks For the Dance” - Leonard Cohen

“Letter To You” - Bruce Springsteen

“Grae” - Moses Sumney

“Untitled (Black Is)” - Sault

“Idiot Prayer” - Nick Cave

“Earth to Dora” - Eels

“Punisher” - Phoebe Bridgers

“Gold Record” - Bill Callahan

YILIN YERLİ ALBÜMLERİ

“Epoch” - Doğan Duru

“Cahille Sohbeti Kestim” - Ceylan Ertem

“Kalp Hanım” - Kalben

“Mektuplar” - Nilipek

“19 T” - Kamufle

“40 Yıllık Şarkılar” - Ezginin Günlüğü

“Made In Turkey” - Murda, Ezhel

“Rakılı Live, 3. Seri” - Ozbi

“Sular Dar” - Can Güngör

“Ben Yaşarım” - Sertab Erener

"The Queen's Gambit" bize satrancı yeniden sevdiren dizi oldu.

YILIN YABANCI DİZİLERİ

“I May Destroy You” (Bein/Digitürk)

“Ramy” (BluTV)

“Mrs. America” 

"The Queen's Gambit" (Netflix)

"Normal People" (BluTV)

"The Mandalorian"

"The Crown" (Netflix)

“Euphoria” (Bein/Digitürk- BluTV)

“Fargo”

"Raised By Wolves”

YILIN YERLİ DİZİLERİ

“Bir Başkadır” (Netflix)

“Yarım Kalan Aşklar” (BluTV)

“Alef” (BluTV)

“Babil” (Star)

“Menajerimi Ara” (Star)