ÖTV zamları kapıda: En ucuz sigaranın fiyatı en pahalı sigarayla aynı seviyeye geliyor

Sigara ve alkollü içkilerde her 6 ayda bir Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) sancısı yaşanıyor. Geçtiğimiz yıllarda enflasyon düşükken vergi kaybı olmaması için 6 ayda bir Yİ-ÜFE kadar artışı otomatiğe bağlanan alkollü içkiler ve sigaranın ÖTV'si enflasyonun rekor artışı sonrası her iki üründe yüksek fiyat artışlarını beraberinde getirecek.

Bir yandan Maliye buradan gelir elde ederken diğer yandan ise bu rekor artışlar enflasyonu yukarı taşıyor. Üstelik ölümlere sebebiyet veren sahte alkol ve kaçak sigara kullanımının artışı da cabası.

ERDOĞAN YETKİSİNİ KULLANDI

Son olarak AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, enflasyon üzerindeki etkilerini dikkate alarak yılın ilk yarısında yüzde 62 olan Yİ-ÜFE'ye rağmen sigarada ÖTV artışını yüzde 10 ve alkollü içkilerde ise yüzde 25 ile sınırlamıştı.

Peki enflasyondaki artış aynı oranda vergilere yansıtılırsa nasıl bir tablo ortaya çıkacak?

Kasım ayına ilişkin enflasyon verilerine göre Yİ-ÜFE’de Temmuz’dan bu yana beş aylık değişim yüzde 22,6 seviyesinde. 2022 Aralık Yİ-ÜFE aylık değişimi yüzde 2 olsa bile ocak ayında ÖTV’de yapılacak artış yüzde 25 olacak.

Buna göre, tahmin edildiği gibi Yİ-ÜFE’de altı aylık değişim oranı yüzde 25 olursa ve başka bir karar alınmayıp bu oranda otomatik artış yapılırsa, “asgari maktu vergi” uygulaması sebebiyle önemli bir fiyat artışı ihtiyacı doğacak. Asgari maktu vergi tutarı, sigaranın düşük fiyatla satılmasını engellemeye yönelik bir unsurdur.

Üretim maliyetini etkileyen diğer faktörler de dikkate alındığında, en ucuz sigara fiyatının 33 lira seviyesine çıkacağını hesaplayabiliriz.

PAKET BAŞINA 0,7865 LİRALIK MAKTU VERGİ VAR

6 aylık ÜFE kadar artırılacak olan sigarada paket başına asgari maktu vergi 15.83 liradan 19,76 liraya yükselecek. Ancak sigaranın vergisinde bir şart daha var bu rakamın yani asgari vergi tutarının, perakende satış fiyatının yüzde 63'ünden daha az olmaması gerekiyor. Sigarının perakende satış fiyatı ile vergi oranı çarpılır, bulunan rakam asgari maktu vergi tutarından büyükse çarpım sonucu bulunan nispi vergi; düşük ise asgari maktu vergi tutarı esas alınır.

Bu rakamların başa baş noktasını hesapladığımızda ise en düşük sigara fiyatı 31,41 lira olarak karşımıza çıkıyor. Bir de paket başına 0,7865 liralık maktu vergi var. Bunu da eklediğimizde fiyat 32,19 liraya ulaşıyor. Yani eğer beklenen artış olursa hiç bir sigara 32,19 liranın altında satılamayacak. Bir de yüzde 18'lik KDV'nin artan tutar nedeniyle farkını dikkate almakta fayda var. Bu da 70 kuruş yapıyor. Toplarsak en az 33 liralık sigara fiyatına ulaşıyoruz.

GEÇEN YIL YANSIMASINI GÖRMÜŞTÜK

Tütün ürünleri üzerinden alınan maktu ve asgari maktu Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) tutarları, ÖTV Kanunu uyarınca ocak ve temmuz aylarında olmak üzere altı ayda bir, Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) oranı dikkate alınarak otomatik olarak artırılıyor. Aynı düzenleme Cumhurbaşkanı’na bu artışı uygulamama ya da farklı oranda uygulama yetkisi de veriyor. Söz konusu düzenleme 2022 yılında her iki şekilde de uygulandı.

Ocak ayında yapılan yüzde 47,40’lık ÜFE zammını takiben sigara şirketleri bu vergi artışını üç ayrı seferde; ocak, mart ve mayıs aylarında zam yaparak fiyata yansıttı. Böylece yılın ilk yarısında sigara fiyatlarında da vergi artış oranına yakın bir artış gerçekleşti.

Mayıs ayında ise Cumhurbaşkanı Erdoğan enflasyon artışının yılın ikinci yarısında uygulanmaması yetkisini kullandı; bunun yerine asgari maktu vergi ve maktu verginin yüzde 10 artırılması kararlaştırıldı. Böylelikle, enflasyonla mücadeleye katkı sağlandı ve yüzde 62 oranındaki Yİ-ÜFE güncellemesinin ortaya çıkaracağı ciddi fiyat etkisi bir nebze de olsa azaltılmış oldu. Ancak, yüzde 10’luk artışın bir sonucu olarak temmuz ve ekim aylarında sigaraya iki kez daha zam yapıldı. 2022’de yapılan tüm bu zamlar sonrasında sene başına göre sigarada yüzde 70’e yakın zam gerçekleşmiş oldu.

ÖTV TAHSİLATINDA REKOR ARTIŞ

Diğer taraftan, 2022’nin ilk 11 ayında toplam ÖTV geliri rekor bir seviyeye ulaşarak 367,3 milyar TL’ye yükseldi. Sene sonunda, enflasyondaki yükselişin bir yansıması olarak 2022 yılına ilişkin 375,8 milyar TL’lik hedefin rahatlıkla aşılacağı görülüyor.

Tütün ürünleri özelinde ise yılın ilk 11 ayında, tüm yıl için 87,6 milyar TL olan bütçe hedefi geçilerek 92,6 milyar TL ÖTV geliri elde edildi. 2022’nin tamamında sadece tütün ürünleri ÖTV gelirinin ilk defa 100 milyar TL’yi aşması bekleniyor. Benzer şekilde, 2023’te de tütün ürünlerinden yine rekor bir seviyede 126,1 milyar TL ÖTV geliri hedefleniyor.

Mevcut pazar verileriyle 2023 yılı için öngörülen vergi gelirinin tahsil edilmesi olası iken, ÖTV artışı ve akabinde sigara fiyatlarındaki artış tüketiciyi kaçağa yönlendirerek vergi hedeflerine ulaşmayı engelleyebilir.