Gidişat ne yönde? Ekonomik soğumanın sinyalleri...

Yeni ekonomi yönetimi enflasyonu kontrol altına alabilmek adına sıkı para politikasıyla birlikte makroihtiyati önlemler uygulamaya koydu.

Isınmış ekonomiyi soğutmak adına ilk bir yılda özellikle para politikası ağırlıklı birçok önlem devreye alındı. Bu doğrultuda faiz oranları artırıldı ve talepteki aşırı artışların önüne geçilmeye çalışıldı.

Mevduat faizleri de yükseltilerek Türk Lirası'na olan ilgi artırılırken kur korumalı mevduattan da kademeli çıkış politikası uygulandı.

Peki ekonomik gidişat ne yönde, soğumanın sinyalleri görülüyor mu? Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan ekonominin gidişatını gösteren birçok anket türü var. 

Tek bir ankete bakarak ekonominin soğuduğunu kesin olarak söylemek mümkün olmasa da birden fazla anketin aynı yönde işaret etmesi, ekonominin zayıflama riski taşıdığını gösteren önemli bir gösterge sunuyor.

EKONOMİK GÜVEN ENDEKSİ

Tüketicilerin ekonomiye ve kendi mali durumlarına olan bakış açılarını ölçmek için kullanılan Ekonomik Güven Endeksi mayıs ayında 98,2 iken haziran ayında yüzde 2,5 oranında azalarak 95,8 değerini aldı.

TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ

Tüketicilerin önümüzdeki 6 ay veya 1 yıl içinde ekonominin nasıl gelişeceğine dair beklentilerini ifade eden ve gelecekteki harcama ve tasarruf planlarını belirten Tüketici Güven Endeksi de mayıs ayında 80,51 iken haziran ayında yüzde 2,7 oranında azalarak 78,3 oldu.

Ekonomik Güven Endeksi ve Tüketici Güven Endeksi 0-200 aralığında değer alabiliyor. Endekslerin 100'den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100'den küçük olması ise tüketici güveninde kötümser durumu gösteriyor.

HİZMET, PERAKENDE TİCARET VE İNŞAAT GÜVEN ENDEKSLERİ

Hizmet, Perakende Ticaret ve İnşaat Güven Endeksleri sektördeki firmaların mevcut durum ve gelecek döneme ilişkin beklentilerini ölçmede kullanılıyor. 

Endeksler ekonominin genel gidişatı hakkında bilgi verirken üç endeksin de aynı anda gerilemesi ekonominin yavaşladığına işaret ediyor.

Haziran ayında güven endeksi hizmet sektöründe yüzde 1,5 perakende ticaret sektörü yüzde 2,6 inşaat sektörü de yüzde  0,5 azalış kaydetti.

İMALAT SANAYİ KAPASİTE KULLANIM ORANI

İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (KKO), belirli bir dönemde imalat sanayisindeki firmaların üretim kapasitelerinin ne kadarını kullandıklarını gösterir.

KKO'nun yüksek olması, sanayide üretim kapasitesinin büyük bir kısmının kullanıldığını ve firmaların yoğun faaliyet gösterdiğini gösterirken düşük olması da üretim kapasitesinin önemli bir kısmının kullanılmadığını ortaya koyar.

Haziran 2024 için imalat sanayi genelinde mevsimsel etkilerden arındırılmış Kapasite Kullanım Oranı'nın (KKO-MA) bir önceki aya göre 0,4 puan azalarak yüzde 76,2 seviyesine düştü. Mevsimsel etkilerden arındırılmamış Kapasite Kullanım Oranı (KKO) ise bir önceki aya göre değişmeyerek yüzde 76,3 seviyesinde kaldı.

Tablodaki veriler incelendiğinde;

• Dayanıklı tüketim mallarında KKO-MA 0,4 puan azalarak yüzde 76,3'e
• Dayanıksız tüketim mallarında KKO-MA 0,2 puan azalarak yüzde 74,3'e
• Ara mallarda KKO-MA 0,4 puan azalarak yüzde 76,1'e
• Yatırım mallarında KKO-MA'nın ise 0,2 puan azalarak yüzde 75,4'e düştüğü gözüküyor. 

SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ

Sanayi üretim endeksi mayısta aylık yüzde 1,7 arttı, yıllık yüzde 0,1 azalış kaydetti. Veriler bir soğumadan bahsetmek için henüz yeterli olmasa da endekste hem olumlu hem de bazı olumsuz sinyaller mevcut.

Sanayi üretiminde aylık bazda bir yavaşlama olduğu gözükürken en önemli gösterge imalat sanayi sektörü endeksi, bir önceki yıla göre yüzde 0,4 azalış kaydetti. 

Madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksinde yaşanan aylık düşüş hammadde üretiminde bir düşüş olduğunu gösteriyor. Soğuma ihtimalini değerlendirmek için önümüzdeki aylarda sanayi üretiminin nasıl seyredeceği merak ediliyor.

DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ

Mayıs ayı dış ticaret verileri ise ekonomide henüz net bir soğuma eğiliminin oluşmadığını gösteriyor.

Verilere göre, ihracat 2024 yılı mayıs ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 11,3 artarak 24 milyar 66 milyon dolar, ithalat yüzde 10,4 azalarak 30 milyar 568 milyon dolar olarak gerçekleşti.

İhracatın ithalatı karşılama oranı 2023 Ocak-Mayıs döneminde yüzde 64,6 iken, 2024 yılının aynı döneminde yüzde 74,4'e yükseldi.

Özellikle ihracat rakamlarında yaşanan artışta en büyük ihracatçımız Avrupa'nın etkisi gözetilebilir. Euro Bölgesi'nin kademeli olarak toparlanması ve ekonomik aktivitenin yılın geri kalanında da hızlanması bekleniyor.

İthalat azalışı ise iç talepteki zayıflık ve yatırımların azaldığı şeklinde yorumlanabilir.

İŞSİZLİK RAKAMLARI

İşsizlik verileri ise bazı olumlu gelişmeler gösterse de hâlâ sorunların devam ettiğini ortaya seriyor.

İşsizlik oranı bir önceki aya göre 0,1 puan azalarak yüzde 8,4 seviyesinde olurken 15 ve üzeri yaş grubunda işsiz sayısı bir önceki aya göre 27 bin kişi azalarak 3 milyon 11 bin kişiye düştü.

Fakat genç işsizlikte artış ve atıl işgücü oranındaki yükseklik dikkat çekiyor. 15-24 yaş grubunu kapsayan genç nüfusta işsizlik oranı bir önceki aya göre 0,3 puan artarak yüzde 15,0 oldu.

Zamana bağlı eksik istihdam, potansiyel işgücü ve işsizlerden oluşan atıl işgücü oranı bir önceki aya göre 2,0 puan azalarak yüzde 25,2 seviyesinde kaldı.

FARK YÜKSELİYOR

Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ve Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) arasındaki fark son 12 ayda istikrarlı bir şekilde artıyor.

TÜFE haziran ayında yıllık bazda yüzde 71,60 oldu, aylık ise yüzde 1,64 olarak kayıtlara geçti.

ÜFE yıllık yüzde 50,09 oldu, aylıksa yüzde 1,38 olarak belirlendi.