Trump seçime girebilecek mi? 16 eyalette davalık...

2024 ABD seçimleri yaklaşırken ülke bir kez daha Donald Trump’a kilitlendi. ABD’liler, alım gücünün düştüğü, enflasyonun alıp başını gittiği, dünyayı savaşların sardığı karmaşa dolu bir 4 yıldan sonra tekrar sandık başına gidiyor.

Amerikan siyaseti o kadar kısır bir dönem geçiriyor ki 6 Ocak olaylarından sonra “ülkeyi terk edecek!” yorumları yapılan eski başkan Donald Trump, neredeyse tüm anketlerde sandıktan zaferle çıkıyor. Ancak asıl tartışma konusu şimdilik Trump’ın seçime girip giremeyeceği. Cumhuriyetçi liderin son seçimler sonrası sonuçları reddedip 6 Ocak olaylarına sebebiyet vermesi hala yargının konusu olmaya devam ediyor.

COLORADO TRUMP’A ‘HAYIR’ DEDİ!

En az 16 eyalette Trump’a karşı dava süreci devam ederken ilk kurşunu Colorado eyaleti sıktı. Colorado Yüksek Mahkemesi, Trump’ı anayasanın 14. Maddesinin ihlali gerekçesiyle seçmen kâğıdından çıkarttı. 14. Madde, anayasayı korumaya yemin eden ama sonradan bir isyana katılan kimselerin tekrardan görev başına gelmesini engelliyor.

Colorado Yüksek Mahkemesi, 6 Ocak olaylarındaki rolü gerekçesiyle Trump’ın bu maddeyi ihlal ettiği iddia etti. Görünen o ki birçok eyalet daha Colorado’ya katılarak benzer kararlar alacak.

Ancak bu karar hem etik, hem de hukuki açıdan ciddi sorunlar barındırıyor. 6 Ocak davası henüz sonlanmış değil. ABD merkez medyası, her ne kadar olayı “anayasal düzeni değiştirmeye teşebbüs” olarak nitelendirse de taşlar yıllardır bir türlü yerine oturmadı. 6 Ocak olaylarından alınan en yüksek hapis cezası, “Yemin Tutanlar” isimli aşırı sağ organizasyonu lideri Stewart Rhodes’a verildi. 18 yıl hapis cezası alan Rhodes, isyana teşvik suçuyla yargılandı.

Ancak diğer isyancılar aynı seviyede ceza almadılar. Medyada “Q Shaman” olarak bilinen ve ABD kongresi içinde verdiği fotoğraflarla tanınan Jacob Chansley bile sadece 3.5 yıl ceza aldı.

Trump’ın ne Proud Boys ve Yemin Tutanlar gibi gruplara ne de başka bir organizasyona anayasal düzeni yıkmak adına emirler verdiğine dair bir kanıt henüz bulunamadı. Bazı uzmanlar, Trump’ın olayları durdurmak adına topluluk üzerindeki nüfuzunu kullanmayı reddetmesinin yeterince ispat olduğu görüşündeler. Bazılarıysa sayısı ancak 1000’i bulan silahsız sivillerin anayasal düzeni değiştirmek için yeterli olmayacağı, bu nedenle Trump’ın böylesi bir suçla itham edilemeyeceğini söylüyorlar.

Belli ki dava üzerindeki tartışmalar uzun süre devam edecek. Ancak henüz sonuçlanmamış bir dava üzerinden Trump’ın seçimden men edilmesi ülkede infial yaratacaktır. Demokrat çevrelerde dahi bu tarz kararların Trump’ın işine geleceği yorumları yapıldı. Trump’ın kendisi de bunu bir cadı avı ve demokratik haklarının gaspı olarak nitelendirdi.

TRUMP’A NE OLACAK?

Şimdilik Colorado’da alınan kararın Trump’ın önünü keseceği söylenemez. Colorado kararı aldı almasına ama yürürlüğe girmesini 4 Ocak’a kadar erteledi. Yani Federal Yüksek Mahkeme’ye müdahil olması için süre tanıdı.

Trump, 4 yıllık iktidarı boyunca 3 atama yaparak Yüksek Mahkeme’de Cumhuriyetçiler için “süper” çoğunluk elde etmiş, böylece muhafazakârların istediği birçok kararı aldırtmıştı. Ülkede geçtiğimiz yıllarda patlayan kürtaj meselesi de bunlardan biriydi. Böylesi bir çoğunlukla Trump’la ilgili gelecek bir davadan onun aleyhine sonuç çıkması pek beklenemez.

Federal Yüksek Mahkeme bu hafta bir önemli karar daha aldı. Trump’ın başkanlık dokunulmazlığının 6 Ocak davaları için geçerli olup olmayacağına dair kararı erteledi. Bu da seçim arifesinde Trump’a çok ihtiyacı olduğu zamanı kazandırıyor. Ön seçimi kazanmış münazaralara koşan bir Trump’ın önüne yasal engel koymak daha da zor olacaktır.

Peki, Colorado Yüksek Mahkemesi neden böylesi tartışmalı bir karar aldı? Trump’a göre Demokrat çoğunluklu Colorado eyaletinin Biden tarafından atanmış Yüksek Mahkeme yargıçları Trump’a bir gol atarak kendi saflarında kahraman olmak istiyorlar. Tabii mesele bundan daha karışık olabilir çünkü Trump’ın tek rakibi Biden ya da Demokratlar değil.

Cumhuriyetçi Parti’deki yol ayrımı 2020 seçimlerinde daha da netleşti. Trump, seçim süreci boyunca partinin çeşitli “önderleri” tarafından yalnız bırakıldığını söyledi. Hatta seçim sonrası partiden ayrılacağı dahi iddia edildi. Bunun sebebi, Trump’ın temsil ettiği sağ popülist ve izolasyoncu ideolojinin eskiden alışık olduğumuz müesses nizamcı şahin merkez sağcılarla sürtüşmesiydi. Şu anda Trump’a açılan davaların bir kısmının Demokratlar değil Cumhuriyetçiler tarafından açıldığı biliniyor. Yani Trump, arkasındaki tüm halk desteğine rağmen koltuğa oturmak için sadece Biden’ı değil kendi partisini de yenmek zorunda.

HAPİSTEN BAŞKAN OLACAK

Küçük de olsa bir ihtimal Trump yargılandığı davaları kaybedip kendini hapiste bulabilir. ABD yasalarına göre hapiste olsa dahi seçime girebiliyor. Hatta seçimi kazandığı takdirde kendini affedip özgürlüğüne kavuşabiliyor.

Tarihte bunun bir örneği bile var. 1. Dünya Savaşı zamanında yaşamış bir aktivist olan Eugene Debs Amerikan Sosyalist Partisi’nin Başkan adayı olmuştu. Savaş için çıkarılan seferberliğe getirdiği eleştiriler sonucu seferberliği sabote etmekle suçlandı ve hapse girdi. Ancak partisi, Debs’in adaylığını geri çekmedi. Debs, seçimi kazanamasa da birçok eyalette adını seçmen kâğıdına yazdırmayı başardı.

İşte bugün, Trump’da benzer bir konumda. Tabii hukuki açıdan önemli farklar var. Mesela Debs, Trump gibi devlet görevlisi değildi. Bu nedenle 14. Maddeyi ihlal edemezdi. Politik konumu da Trump kadar güçlü değildi.

Ne olursa olsun, Trump gibi popüler bir liderin önünün hukuki yollarla tıkanması ABD politikasını derinden sarsacaktır.

2. bir Trump dönemini istemeyenler böylesi bir hamleye cesaret edebilecek mi izleyip göreceğiz.