Kenya’daki protestoların bilançosu belli oldu

Kenyalı protestocular sosyal medya üzerinden, yeni vergi artışlarına karşı gösterilerini sürdürme sözü verdi. 

Protestolar sonucu parlamento binasında yangın çıktı. Bina önünde ve ülke genelinde yaşanan şiddetli çatışmalarda en az 23 kişi öldü, yüzlerce kişi yaralandı.

Taaruz tüfekleri, kalkanlar ve bombaatarlarla donatılmış Kenya polisi, bugün başkent Nairobi sokaklarında devriye gezerken, bir haftadır devam eden protestoların destekçileri #tutanethursday (Perşembe görüşürüz) hashtag’i ile sosyal medya platformu X’te paylaşımlar yaptı.

Vergi artışlarına karşı Kenya halkının sosyal medyadan sokağa taşıdığı öfke, ülkesinin yoksul işçilerine yardım edeceği vaadi üzerine iki yıl önce seçilen başkan William Ruto’nun yaşadığı en büyük ulusal kriz oldu.

Kenya’nın The Nation basın kuruluşu, büyük şehirler ve kırsal kesimler dahil olmak üzere ülkenin 47 ilçesinin en az 35'inde protestolar yaşandığı duyurdu. 

The Nation, Ruto'nun memleketi olan, Kalenjinlerin yaşadığı Eldoret'te bile protestolar düzenlendiğini duyurdu.

ÇOK SAYIDA ÖLÜ VE YARALI VAR

Kenya Tabipler Birliği’nden bugün yapılan açıklamada, Kenya genelinde en az 23 kişinin öldüğünü ve 30 kişinin de kurşun yaraları nedeniyle tedavi gördüğünü belirtildi.

Reuters haber ajansına konuşan bir polis memuru, başkentteki merkezi morga salı günkü protestolarda öldürülen altı kişinin cesedinin getirildiğini söyledi. İki sağlık yetkilisi de Kenyatta Ulusal Hastanesi'ne iki ceset ve 160 yaralının sevk edildiğini söyledi.

İnsani yardım grubu Sınır Tanımayan Doktorlar (MSF), salı günkü olaylar sırasında ambulanslarından birine taş atılması sonucu ambulans personelinin yaralandığını ve bir personelin beyin sarsıntısı geçirdiğini paylaştı. 

Kenya Kızıl Haçı, personelinin ve araçlarının saldırıya uğradığını söyledi fakat daha fazla detay vermedi.

‘BARIŞÇIL GÖRÜNEN SUÇLULAR’

Başkan Ruto’nun salı günü geç saatlerde televizyondan yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında vergi önlemleri ile ilgili tartışmanın "tehlikeli insanlar tarafından çarpıtıldığını" söyledi.

Protestoları yorumlayan Ruto, “barışçıl görünen suçluların” protestocuların başını çektiğini söyledi ve protestolara müdahalelerin devam edeceği mesajını verdi. Ruto’nun açıklamaları sosyal medyada büyük tepki topladı.

Kenya hükümeti, polisin "acil güvenlik durumuyla" başa çıkmasına yardımcı olmak üzere ordunun görevlendirilmesini emretti ancak bugün Kenya sokaklarında asker görülmedi.

'GÖSTERİ YAPMAK HAKKIMIZ'

Sosyal medyadaki birey ve grupların paylaşımları, Kenya vatandaşlarını perşembe günü Devlet Başkanı'nın ofisi ve konutu olan Devlet Konağı'nı ve cuma günü Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) yerel ofislerini işgal etmeye çağırdı.

Basına konuşan protestocu Wellington Ogolla tekrar sokaklara çıkacağını söyledi. "Gösteri yapmak bizim hakkımız... Biz sadece kendimizi ifade ediyoruz" diyen Ogolla, yaptıkları eylemlerin meşru olduğunu belirtti.

MALİYE YASA TASARISI NEDİR?

Maliye yasa tasarısı, Kenya’da genellikle Temmuz'dan Haziran'a kadar süren bir mali yıl başlamadan önce parlamentoya sunulur ve hükümetin mali yıl içerisindeki planlarının temelini oluşturur.

Kenya hükümeti 2024 -2025 tasarısında, bütçe açığını ve devlet borçlanmasını azaltmak için 2,7 milyar dolar (yaklaşık 89 milyon TL) ek vergi toplamayı hedefliyor. 

Kenya'nın kamu borcu, Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu tarafından önerilen GSYH'nin yüzde 55'inden daha yüksek bir oran olan GSYH'nin yüzde 68'i seviyesinde bulunuyor.

Mali piyasalardan sermayeye erişim kabiliyeti konusundaki belirsizlik nedeniyle akut likidite sorunlarıyla boğuşan Kenya, daha fazla finansmana erişmek için hükümeti gelir hedeflerini tutturmaya çağıran Uluslararası Para Fonu'na (IMF) başvurdu.

Zaten geçim sıkıntısı çeken Kenyalı protestocular hükümetin, yaşam maliyetini arttıracağını savundukları vergi artışlarından vazgeçmesini istiyor. Ayrıca, Kenya halkı daha önce de mali yasa tasarılarına başkaldırdı.

Başkan William Ruto'nun hükümeti, geçen yıl tasarıyı konut vergisi getirmek ve en yüksek kişisel gelir vergisi oranını yükseltmek için kullanmış ve bu atılım Kenya halkında öfkeye, sokak protestolarına ve mahkeme itirazlarına yol açmıştı.

ÖNERİLEN VERGİ ÖNLEMLERİ NELER?

Protestoları tetikleyen maddeler arasında ekmek, bitkisel yağ ve şeker gibi temel ürünlerden alınacak yeni vergiler ve yıllık olarak ödenmek üzere otomobil değerinin yüzde 2,5 oranında yeni bir motorlu taşıt dolaşım vergisi yer alıyor. Tek kullanımlık havlular ve çocuk bezleri de dahil olmak üzere çoğu mamul ürüne "eko vergi" getirilmesi de gündemde var.

Tasarı, yeni vergilerin getirilmesinin yanı sıra, finansal işlemler üzerindeki mevcut vergilerin de arttırılmasını öneriyor. Hükümet, vergi önlemlerinin kalkınma programlarını finanse etmek ve kamu borcunu azaltmak için gerekli olduğunu savunuyor.

Kenya Maliye bakanlığı bu tür imtiyazların 2024-2025 bütçesinde 200 milyar Kenya şilini (51 milyon TL) tutarında bir boşluk yaratacağını ve harcamalarda kesinti yapılmasını gerektireceğini söyledi. Protestocular ve muhalefet partileri, tavizlerin yeterli olmadığını ve tasarının tamamının iptal edilmesi gerektiğini savunuyor.