‘İhtiyar’ı kimler istemiyor?

“Git ihtiyar!” Birdenbire Almatı sokaklarına çıkanların bağırdıkları slogan buydu. Biz bu sloganı anımsıyoruz biryerlerden... Sosyal medya aracılığıyla dünyaya yayılan bir Kazak kadının yakınmaları da ilginçti: “Kazakistan Nazarbayev’in aile şirketi oldu. Çocuklarımızın geleceği için sokaklardayız.” Sonra “kendilerinin olması gerektiğini” savundukları binaları yakmaya başladılar, polisleri öldürdüler, karşılık verilince öldüler. Ölenlerin hepsi Kazaktı... Niye? Neden şimdi?

ABD’NİN YÖNELİMİ NE?

Soruları akılda tutarak başlayalım. Biden Başkan olduktan sonra konuşmalarında Rus lider Putin’e “katil” dahi dedi. Daha ilerisi olabilir mi, emin değiliz. ABD, kendisine engel olarak öncelikli Çin, sonra Rusya’yı görüyor. Stratejistler şu noktada birleşiyor: İki düşman varsa, tercihen ilk, zayıftan başlanır. Biden ve ekibinin özel ilgi alanının Rusya olduğu konusunda bir şüphe yok. Önce Ukrayna konusunda tansiyon yükseldi, Beyaz Rusya ile sürdü. Bu ülkeler Rusya’nın batısında. Son yaşananlarla gündeme gelen Kazakistan Rusya’nın güneyinde ve tam da “böğründe”. Nüfusunun bir bölümü Rus kökenli...

KAZAKİSTAN NASIL BİR ÜLKE?

Çin’le Rusya’yla sınırları, Hazar’a kıyısı var, Kafkaslara komşu. Türkiye açısından şöyle bir örnek verelim: Türk uçakları, Rus uçağını Yayladağı’nda düşürdükten sonra ikili ilişkilerin onarılmasında Kazakistan Kurucu Cumhurbaşkanı, Elbaşı Nursultan Nazarbayev önemli rol üstlendi. Nazarbayev, sadece kurucu cumhurbaşkanı değil. Önemli bir stratejist. Süresinin bitmesine önemli bir zaman varken, beklenmedik bir şekilde görevinden ayrıldı. Hedefi şuydu: Kendisinden sonra ülkesinin nasıl olacağını, önceden görmek. Gerektiğinde önlem almak. Aldı, ama mücadelede bir şey değişmedi. Seçime hazırlananlar, seçim sonrasına hazırlandı. Gördüğümüz kadarıyla Kazakistan’ın tepesinde güçlü, derinlikli ve usta bir lider var. Alt kadroların lidere ne kadar eşlik edebildiğini ise bilmiyoruz.

RUSYA NE YAPIYOR?

Moskova son dönemde sürekli tepki veriyor. Önce Kırım, sonra Ukrayna, sonra Belarus, şimdi Kazakistan. En etkin ve geniş anlamıyla “Batı” yüklendikçe sertleşiyor-ilerliyor. Son günlerde Ortodoks Patrikliği’nin de onayladığı, “Eski topraklarımız” söylemini gündeme getiriyor. Bu söylem Rus coğrafyası açısından da, bağımsızlığı tüm dünyaca tanınmış devletler açısından da sorunlu. Aynı zamanda mücadelenin keskinliğini de ortaya koyuyor. 

TÜRKİYE’NİN BOYU NE KADAR?

Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) kurulunca Rus yetkililer “yüzlerini buruşturdu”. Çünkü herkesin ayrı “eski topraklar” konusu var. Kimin toprağı kimin eskisi? Niye bunları tartışıyoruz? Mevcut durumda, birarada yaşamaktan sıkıldık mı?

Çin, TDT’ye daha net karşı çıktı. Anlaşılan en kuzeydoğu ucundaki Sincan-Uygur bölgesine bu yapılanmanın olası etkisini beğenmiyor.

Küresel ölçekte “Orta boy devlet” olarak kabul gören Türkiye’nin daha büyük iddiası mı var? TDT’yi kuran Türk devletleri olası riskleri değerlendirdi mi? Çünkü görülüyor ki, siz devletinizi kurar, kurumsallaştırmak için elinizden geleni yapabilirsiniz. Ancak başkalarının ne yaptığını da hesaba katmak gerek.

Kazakistan’daki gelişmeler, bölgedeki diğer Türk devletlerini düşünmeye, önlem almaya yöneltmezse, fazla geç olmayan süreçte tercih yapmaya yöneltebilir.

ABD Dışişleri Bakanı Blinken, uzmanı olduğu konuda dün, “Rusya evinize girdiğinde uzaklaştırmak zordur” dedi. Ancak, Kazakistan’ı bu karara kim zorladı ona bakılmalı. Anlaşılan ABD, Afganistan’ın ardından Kazakistan gelişmelerinin kendisine maliyetini düşünüyor.

Sırada başka ülke var mı? Fergana kimin aklına geliyor? Eski sınırlar mı gündemde? Bu sorulara yanıt ararken haber geldi: Ermeni birlikleri Kelbecer yönünde Azerbaycan birliklerine ateş açtı.

Satırları sonlandıracaktık ki, bu sefer Kazakistan’daki tanıdıklardan mesaj ulaştı:

“İnsanların büyük çoğunluğu niye sokaklara çıktığının farkında değil. Bizde yaşlılara ‘Aksakal’ denir, saygı gösterilir. ‘Git ihtiyar’ demek ayıptır...”

Peki, bilen var mı, kim gidiyor? 

sertac.es@cumhuriyet.com.tr