Bazı Batılı şirketler hukuksal yükümlülüklerinden dolayı Rus pazarından çıkamıyor

Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından pek çok Batılı şirket Rus pazarından çekildi. Ancak, bazı şirketler ülkede faaliyet göstermeye devam ediyor. Bu şirketlerin yetkilileri, isteseler de Rus pazarından çıkmalarının mümkün olmadığını söylüyor.

Marks and Spencer (M&S), Burger King, otel zincirleri Marriott ve Accor Rusya'dan çıkamayan bazı Batılı şirketleri oluşturuyor. Rusya'da 1000'e yakın şubesi olan bu şirketler hukuken karmaşık franchise (imtiyaz) anlaşmalarına bağlı kalmak zorunda.

ANLAŞMALARI DEĞİŞTİRMEK KOLAY DEĞİL

Rusya'da M&S'in 48 mağazası, Burger King'in 800 restoranı, Marriott'un 28, Accor'un da 57 oteli hâlâ açık. Bu şirketler Rusya'daki isim haklarını başka şirketlere devretmiş durumda.

Bu tür anlaşmalar yıllardır pek çok Batılı şirket tarafından uygulanıyor. Örneğin M&S'in Rusya'daki mağazalarını Türk FİBA işletiyor. FİBA 1999'dan beri M&S'in Doğu Avrupa'daki imtiyaz sahibi. M&S savaş başlayınca Rusya'ya ürün göndermeyi bıraksa da mağazalar doğrudan kontrolünde değil.

BBC'nin sorularını yanıtlayan Burger King'in sahibi Restaurant Brands International şirketi de Rusya'daki operasyonlarının bu şekilde yürütüldüğünü açıkladı. Yapılan açıklamada, "Uzun vadeli anlaşmaları öngörülebilir bir gelecekte kolayca değiştirmek mümkün gözükmüyor" denildi.

Marriott da Rusya'daki otellerin diğer şirketler tarafından işletildiğini ve anlaşmalarını gözden geçirmeye devam ettiğini açıkladı.

FRANCHISING VE HUKUKİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Pek çok ülkede uygulanan yöntemde bir şirket, başka bir şirketin markasını kullanmak ve ürünlerini satmak için imtiyaz hakkı satın alıyor. 

Hukuk şirketi Bird&Bird'den uluslararası imtiyaz hakkı uzmanı Graeme Payne, yeni pazarlara girmek isteyen fakat bu pazarlar hakkında yeterince bilgisi olmayan Batılı şirketler için bunun kullanışlı bir yöntem olduğunu söylüyor. Payne ayrıca, "Bugün birçok kişi 'neden mağazalarını kapatmıyorlar' diye soruyor. Ancak, hukuki açıdan böylesi tek taraflı bir adım çok zor ve bunun büyük yasal sonuçları olabilir" dedi.

Genellikle 10 yıl veya daha uzun vadeli yapılan bu anlaşmaların tek taraflı ihlal edilmesi durumunda Batılı markaların imtiyaz hakkı sahipleri onlara dava açabilir ve bu da ciddi bir tazminatla sonuçlanabilir.

Bird&Bird'de imtiyaz hakkı anlaşmazlıklarına bakan Victoria Hobbs ise, "Bu tür anlaşmalarda genellikle 'markanın itibarına zarar verilmesi durumunda' iptal edilebileceğine dair maddeler bulunuyor fakat Rusya'daki şirketlerin herhangi bir yanlışı yok. Bu zor bir durum çünkü İngiliz hukuku açısından Batılı şirketlerin anlaşmayı sonlandırabilecek haklı bir gerekçeleri yok" dedi. Buna karşı Hobbs, "İmtiyaz hakkı sahibi şirketlerin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile ilişkisinin ortaya çıkması veya yaptırımlara maruz kalması durumunda İngiliz hukukunun bu anlaşmaların iptaline onay verebilir" diye ekledi.

Avrupa'daki en büyük imtiyaz hakkı hukuk ekibinden John Pratt da, bir şirketin Rusya'daki işletmecilerine karşı İngiltere'de mahkemeden karar çıkarmayı başarması durumunda bile Rus mahkemelerinin bu kararı tanımayacağını dile getirdi.

Yine de bu şirketlerin attığı bazı adımlar var. Dört şirket de Ukrayna'ya destek açıklaması yaptı. Accor yeni otel açılışlarını durdurdu ve yaptırım uygulanan kişilere oda vermeyeceklerini belirtti. Burger King, Rusya'daki faaliyetlerinden gelen kârı insani yardım faaliyetlerine ayırdığını duyurdu. Marriott ve IHG Hotels yeni yatırımları dondurdu ve ülkedeki ofislerini kapattı. M&S sığınmacılara 1,5 milyon sterlinlik yardım sözü verdi, 20 bin mont ve termal kıyafet bağışlayacağını duyurdu.