İzmir’de halkla sohbet - Kadınlar Kongresi

2 Şubat 1923 günü, İzmir İktisat Kongresi’nin yapılacağı binada gerçekleşen toplantıda; Gazi eşi Latife Hanım’ı, İzmirli kadınlara tanıtmış; kadın sorunları ve Lozan hakkında bilgi vermiştir. Katılanların kadın oluşu nedeniyle, bu toplantı “Kadınlar Kongresi” olarak adı verilmiştir. 

Anadolu Ajansı, 03 Şubat 1923 tarihli haberinde şunları yazmıştır:

“Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri dün saat iki buçukta iktisat kongresi için hazırlanmakta olan eski gümrük binasında halk ile sohbette bulunmuştur. Konferans salonunu dolduran kadın erkek dinleyicinin miktarı beş altı bini aşkındı.”

Dinleyicilerin yarısı kadındı. Kız Lisesi Müdiresi Melahat Hanım ve Kız Öğretmen Okulu öğretmeni Nuriye Hanım’ın da aralarında bulunduğu birçok kadın otuza yakın soruyu Gazi Mustafa Kemal Paşa’ya yöneltmiştir. “Kadınlar Kongresi” sırasında çekilen tek fotoğrafta, Latife Hanım’ın sorulan soruları not tuttuğu görülür.  

Sadun Tanju, o toplantıda yaşananları ve alınan kararları şöyle anlatır:

"1923 yılının 29 Ocak günü çok sade bir nikâh töreniyle evlenirler. Gazi Mustafa Kemal Paşa genç eşini de yanına alarak, eski gümrük binasında düzenlenen bir siyasi toplantıya gider. Yeni Türkiye’nin başarılması gerekli işler konusunda uzun bir konuşma yapar. Dinleyiciler arasından bir genç kızın, ‘sosyal hayatta kadınlarımızın yeri ne olacaktır?’ Sorusu üzerine de, kendi gözünde kadının ne olduğunu anlatmaya koyulur.

Dinleyicilerin en ön sırasında yer alan Latife Hanım, o gün toplantıda söylenenleri şöyle not almıştır:

‘Dünya yüzünde ne varsa, ne başarılmışsa, o kadının eseridir.’

‘Bir toplum, uygarlığı ve çağdaşlığı bu iki cinsten sadece birinden beklerse, yarıdan fazlası güçsüzlüğe mahkûm edilmiş demektir.’

‘Bizim toplumsal başarısızlığımız, kadınlarımıza karşı kusurlu davranışımızdandır. Yaşamak eylem demektir. Bir toplumun yarısı eylemsiz kalırsa, orada sosyal hayat felç olur.’

‘İlerlememiz için ilim ve fen gerekli diyorsak, bunlara aynı derecede hem kadınlarımız, hem erkeklerimiz sahip olmalıdırlar.’

‘Kadınlar da erkekler gibi eğitilecekler ve ortak hayatta erkeklerle beraber yürüyüp, onlara dayanak olacaklardır.’

‘Bizim dinimiz kadınların erkeklerden geri kalmasını istemez. Allahın istediği, iki cinsin aynı derecede ilim ve irfan sahibi olması ve bunları her yerde aramasıdır. İslam ve Türk tarihi incelenirse, kadınlarımız hiçbir hususta erkekten geri kalmamıştır.’

‘Zaten köylü kadınlarımız erkeği kadar hayatın işleri içindedir. Kasaba ve şehirlerde kafesin ya da peçenin arkasına gizlenmesi dini örtünmenin anlamını aşmamalıdır. Böyle bahanelerle kadın hayatın dışına itilmemelidir. Kadın hiçbir bahane ile sosyal hayatta oynayacağı rolden uzak tutulamaz.’”

Toplantının yapıldığı İncir Hanı’nın yetkililerine Gazi ve eşi Latife Hanım’ın teşekkürü:

“İncir Hanı geniş salonunda İzmirli hemşerilerimle uzun sohbette bulundum. Bu gece 2/3 Şubat 1923 tarihinde bu kurumun böyle bir imkânı verdiği için çok memnun oldum.

Latife Mustafa Kemal-Mustafa Kemal”

Bu toplantı, Türk Kadını için çok önem taşımaktadır, gelecek yazımda 17 Şubat’ta gerçekleşen “Türkiye İktisat Kongresine” değineceğim. Sevgi ile kalın.

12 Şubat 2024

Ahmet Gürel

ADD Genel Başkan Baş Danışmanı