Bergama, Allianoi Antik Kenti

İzmir’in tarihi alanlarından biri olan Allianoi Antik Kenti, Bergama ilçesindeki Yortanlı Barajı alanının tam ortasında bulunmaktadır. 1994 -2011 yılları arasında, Allianoi’nin kurtarma kazılarına bilimsel başkanlık eden Bergama Müzesi Müdürü Arkeolog Prof. Dr. Ahmet Yaraş, bu toprakların aydınlık yüzlü onur abidelerinden biridir.

Paşa Ilıcası mevkiinde bulunan kent, termal bir kent özelliği taşımaktadır. P. Aelius Aristides’in Hieroi Logoi kitabında bu kentten bahsedilmektedir. Antik kent hakkında tek bilgi veren kaynak da budur. Yaraş Hoca, Paşa Ilıcasında kazıya başlayarak, yeni bir kent bulmuş ve kazdığı kentin adının; Allianoi olduğunu açıklamıştır. Dünyada ikisi Bergama’da (Asklepion ve Allianoi), ikisi de Yunanistan’da olmak üzere, dört antik şifa merkezi bulunmaktadır. 

Bergama'nın 18 kilometre kuzeydoğusunda bulunan diğer sağlık merkezi olan Allinoi antik kentini kısaca tanıtayım: 1800 yıllık Allianoi antik kenti, tabanından termal suyun çıktığı İlya deresinin iki yakasında yer alan 30 bin metrekarelik bir alanı kapsadığı görülmüştür. Roma devrine ait bir köprü ile iki yaka arasında ulaşımı sağlanan bu sağlık merkezinin yapılan kazılarında, Bergama Asklepion da olduğu gibi ulaşım galerileri çıkmıştı. Yortanlı çayının her iki tarafında kaplıca bölümlerinde termal kent olmasından dolayı bölgede ılıca kompleksi vardır. M.Ö. II. yüzyıldan itibaren yöresine şifa dağıtmıştır. 45 derece sıcaklığı olan termal suyun; cilt,  romatizma, astım ve kadın hastalıklarına iyi geldiği bilinmektedir. Allianoi, Osmanlı İmparatorluğunda da Paşalı Ilıcası adıyla kaplıca olarak kullanılmıştır.

Allianoi antik kentinden çıkan eserleri Bergama Müzesinde görebiliriz. Bu kazı alanını sık sık ziyaret ettim ve açılan kampanyalara da öncülük yaptım. Zeus’un kızı olarak bilinen, Su perisi Nimfe’nin eski İvrindi yolunun altında bulunması üzerine, o anı fotoğraflamaya koştum. Tanrıça heykeli, insan boyutundaydı. Bugün Bergama Müzesi’nde, teşhir edilen heykelin, göbeğinde suyun akacağı bir delik ve suyun döküleceği istiridye biçiminde bir eteği vardı. Ve de birçok yerleşim yerleri ortaya çıkarıldı. Sonra, yapılan tüm kampanyalar boşa gitti, kentin üzeri kumla örtülerek, baraj suyunun altına uzun yıllar uyumaya terk edildi.

2011 itibariyle Yortanlı Barajı’nın yapılması ile birlikte antik kent tamamen sular altında kalmış, görülecek tarih, sular altında kalmıştır. Bergama için sulama projesi olan Yortanlı Barajının ömrü, 50 yıldır. Çamurla dolmaya mahkûm olan bu baraj gölü, 2060’lı yıllarda; Allianoi Kentine  tekrar gün ışığına çıkarılacaktır, inanıyorum. 

14 Ocak 2025

Ahmet Gürel

İnşaat Mühendisi