Anafartalar Kahramanı Mustafa Kemal’in ilk yayımlanan fotoğrafı

18 Mart Deniz savaşları sonunda; “Çanakkale Geçilmedi” Çanakkale Gelibolu cephesinden üst üste zafer müjdeleri gelmektedir. Elindeki yetersiz kuvvetlerle Müttefik kolordularını durduran, onları denize kadar süren ve iki kez İstanbul’u kurtaran, aynı zamanda Türk ve Alman birliklerinin Müttefiklerin eline  esir düşmesini önleyen bu kahraman kimdir? Bu kuvvetlerin başında elbette bir komutan vardır; saldırıyı da, savunmayı da planlayan, taktik, strateji ne ise onun gereğini yapan bu savaş ustasının adından gazeteler hiç söz etmez.

Mustafa Kemal'in Tasvir-i  Efkar gazetesinde çıkan ilk fotoğrafı. 2008-02- Bütün Dünya Dergisi

İstanbul’da çıkan tüm gazete sahipleri bu meçhul kahramanın Albay Mustafa Kemal Bey olduğunu bilmektedir. Fakat, Çanakkale ile ilgili savaş haberlerinde ne zaman Mustafa Kemal adı geçse, sansür tarafından silinmekte, bu adın gazetelere geçmesine engel olunmaktadır. O tarihlerde İstanbul’da yayımlanmakta olan Tesviriefkar  gazetesinin Başyazarı Yunus Nadi (Abalıoğlu) Bey, yazı işleri müdürü de Abidin Daver (Dav’er) Bey’dir. Gazete, bu haksızlığa karşı, ne pahasına olursa olsun, Mustafa Kemal’in fotoğrafını yayımlamaya karar verir. Şimdi, gazetenin Yazı işleri Müdürü Abidin Dav’er Bey’i dinleyelim:

“1914 dünya savaşının başlangıcında Tasviriefkar’ın başyazarı Yunus Nadi Beydi. Çanakkale muharebeleri yeni başlamıştı. Boğaz Mevki-i Müstahkem Kumandanı Cevat (Çobanlı) Paşa idi. İhtiyatta bulunan 19.Tümen Kumandanı Mustafa Kemal Bey. Karaya çıkan düşmanın üstüne emir almadan atılmış, Anzaklar denilen Avustralyalı, Yeni Zelandalı düşman kuvvetlerini Arıburnu mıntıkasında bir avuç yere tıkamış ilk defa İstanbul’u kurtarmıştı.

Mustafa Kemal Bey, Yunus Nadi Bey’le tanışıyorlar ve mektuplaşıyorlardı. Gazetede bu kahramanca savunmayı canlandırmak için büyük resimli ve haritalı bir yazı hazırladık. Haritanın bir tarafındaki yuvarlağın içine Boğaz’ın deniz cephesinin kahraman müdafii Cevat Paşa’nın fotoğrafını, ikinci yuvarlağa da kara  cephesinin şanlı kahramanı Mustafa Kemal Bey’in fotoğrafını,  koyduk. Askeri sansür memuru, Mustafa Kemal Bey’in resmini çıkardı. Meğer devrin Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili meşhur Enver Paşa, Mustafa Kemal Bey’den hoşlanmazmış, onu kıskanırmış. Bizim bunlardan haberimiz yok ya. Bu resmin çıkarılması bizi çok üzdü. Önce, o resmi bin bir güçlükle elde etmiş ve güzel bir sayfa hazırlamıştık, sonra da Çanakkale haritasının iki tarafındaki yuvarlağın biri boş kalıyor, gazetenin simetriği bozuluyor, özellikle savunmanın hakiki kahramanını halka tanıtmak imkanı kalmıyordu. Telefonla sansür zabitlerinin amirini aradık.

Mustafa Kemal'in Tasvir-i  Efkar gazetesinde çıkan ilk fotoğrafı. 2008-02- Bütün Dünya Dergisi sayfa 32 

-“Ben müsaade edemem. Karargahı umumi ikinci İstihbarat Şubesi Müdürü Bey’e  müracaat ediniz” yanıtını aldık.

“O zamanki İstihbarat Şubesi Müdürü Yarbay Seyfi Bey ise gazetecileri kendi hizmet neferi gibi sayan mağrur, sert bir zattı. Bizimle konuşmaya bile yanaşmaz, rütbe sırasına uyulmasına son derece dikkat ederdi. Her müracaatımıza da:

-“Sansüre müracaat ediniz” cevabını verirdi. Nitekim telefonla:

-“Bir ricamız var beyefendi, diye söze başlarken”

-“Sizinle konuşamam, sansür subayına baş vurun, o bana söylesin” dedi.

Sansür subayına müdürün böyle söylediğini söyledik;

-“Aman dedi; beni af edin. Ben ona bir şey söyleyemem, korkarım” deyip kestirip attı.

Bu durum karşısında hücuma  geçmek gerektiğini anladık ve karar verdik. Biraz sonra sansür subayına tekrar baş vurarak, Karargah-ı Umumi İstihbarat Şubesi beyefendinin telefonla fotoğrafın yayım iznini verdiğini söyledik. Zavallı da inandı, amirine bir  daha bir şey sormaktan çekinerek provanın kenarına imzayı bastı. Ertesi gün de gazetede Anafartalar Kahramanı, yani Mustafa Kemal’in ilk fotoğrafı yayımlandı. Sansürü atlatmıştık, diğer gazeteleri de. Bizdeki sevincimize son yoktu.

Enver Paşa’nın Mustafa Kemal’i fena halde kıskanıp çekemediğini söylemiştim ya Paşa merhum bu fotoğrafı görünce küplere binmiş. İstihbarat Şubesi Müdürü Seyfi Bey de gerçekten fena halde köpürmüş. Evvela Sansür subayını üç gün hapsettiler, bizi de cepheye göndermek tehdidiyle müthiş surette haşladılar. Bereket versin ki Yunus Nadi Bey milletvekiliydi. Bu yüzden gazeteyi kapatmaktan çekindiler. Fakat sonra bir bahane icat ettiler, Tasviriefkar’ı on gün süreyle kapattılar. Buldukları bahane şuydu: Şehremini İsmet Bey’in kardeşi Savni Bey Yeniköy Dairesi Belediye reisi tayin edilmişti.

-“Vay, kardeşi kelimesi ilave ederek bu haberi yazdınız, bunda kötü niyet var, dedilerdi.”

 Abidin  Daver’in  sözünü ettiği bu gazeteyi ve koleksiyon içindeki bu resmi bulabilmek için hayli heyecanlı bir araştırmanın içine girdik. Atatürk’ün İstanbul basınında ilk çıkmış resmini kapsayan gazeteyi koleksiyon içinde bulduğumuz zaman da Arşimet kadar sevindik, buldum diye. Olanaklar gereği kadar elverişli olmadığı için fotokopi ne yazık ki net çıktı. 

Anafartalar Kahramanı Albay Mustafa Kemal’in Çanakkale zaferinin yıl dönümünde, Tasviriefkar’da çıkan ilk fotoğrafı ile andım.

Sevgilerimle...

18 Mart 2024

Ahmet Gürel

ADD Genel Başkan Baş Danışmanı