Kızların önünde hep engel var

Eğitim gönüllüsü ve iş insanı Suna Kıraç anısına kızı İpek Kıraç tarafından Suna ve İnan Kıraç Vakfı çatısı altında kurulan “Suna’nın Kızları”, tüm kız çocuklarının duygusal ve bedensel olarak iyi halde olacakları, öğrenmeye kesintisiz şekilde devam edebilecekleri, eğlenmeye zaman ayırabilecekleri, baskı altında kalmadan yaşayıp kendi kararlarını verebilecekleri bir ekosistemin oluşmasına katkıda bulunmak için yola çıktı. Suna’nın Kızları’nın ön hazırlık aşaması, Eğitim Reformu Girişimi işbirliğiyle yapıldı. Kız çocukların eğitimi alanındaki çalışmalara arka plan oluşturacak kanıt temelli karar almayı sağlamak amacıyla Mayıs 2021'den Şubat 2022’ye kadar bir araştırma süreci yürütüldü.

Bu araştırmalar, eğitime erişemeyen, erişen ama tamamlayamayan, tamamlasa bile gerçek anlamda nitelikli eğitim alamayan kız çocuklarına odaklandı. Urfa, Yozgat, Kütahya, Ankara, Bitlis, Muş ve Konya’nın yanı sıra İstanbul’un iç göç almış, gecekondu yerleşimi bulunan iki ayrı mahallesinde farklı yaş gruplarından kız çocuklarla görüşmeler yapıldı. Yaş, eğitim düzeyi, yaşadıkları yer, sosyoekonomik düzey, göç geçmişi gibi etkenlerin çocukların hayatını nasıl etkilediğine ilişkin sohbetler edildi. Ve kız çocukları için “yapabilirlik göstergeleri” çıkartıldı. Suna'nın Kızları'nda uygulamalar, 2023'de başlıyor. Mahalle ve okul temelli, çocukların etkin katılımını içeren modellerin, Urfa'nın Eyyübiye ilçesindeki üç mahallede uygulanması planlanıyor. Uzun vadede hedef; 81 ilin tüm mahallelerine ulaşmak. Suna’nın Kızları Genel Koordinatörü Burcu Gündüz Maşalacı ile kız çocuklarının ihtiyaçları, bunları sağlama yolları, bu yolda yapılan çalışmalar üzerine konuştuk. 

- Kız çocuklarının en çok neye ihtiyacı var?  

Kız çocukları en çok, ihtiyaçlarını ifade etmeyi ve duyulmayı istiyor. Kendilerini gerçekleştirmek istiyorlar, daha fazlası olabilirler, bunun için vizyonları var ama önlerinde devamlı bir engel görüyorlar. Erkek çocukların görece ulaşabildikleri bazı şeylere sadece cinsiyetlerinden dolayı erişemiyorlar. Kız çocuklarının kararlara katılımına dair, doğrudan kız çocuklarının ihtiyaçlarını gözeten çok az proje var.

- 2021'de yaptığınız “Türkiye'de Kız Çocuklarının Eğitimi” başlıklı araştırmanızda okullaşma oranlarında bazı illerde kızlar ve erkekler arasında uçurum vardı. Durum değişti mi? 

Araştırmada en öne çıkan okullaşma uçurumu çok azaldı ama Urfa, Bitlis ve Muş’ta bu açık daha yüksek. Bu illerde kız çocuklarının okullaşma oranları yüzde 50-60 civarında. Asıl mesele ise başka. Her zaman okula erişemeyen bir çocuk da olabilir, 10 bin çocuk da olabilir. Hangi koşullar bu çocuğun okula gitmesini engellemiş? Yoksulluk, yapısal şiddet ve toplumsal cinsiyet eşitsizliği, eğitime erişim hakkının önündeki engeller. 

SIRA UYGULAMADA

-Suna'nın Kızları neden kuruldu ve ne yapıyor? 

Suna Kıraç’ın eğitim alanındaki değerlerini ve hayallerini yaşatmak için başlattığımız bir yolculuk bu. Şunu hayal ettik; “Bir sorun var ve onu çözersek biter” diye bir şey yok. Örneğin okullaşma oranında aynı ilçede iki köyde bile ciddi fark var ve Türkiye genelinde böyle. Sorunun, o mahallenin, ilçenin, köyün dinamiklerinde çözülmesi gerek. Yeni bir müdahale yerine “Var olan çalışmaların ortak etki yaratabileceği bir yolculuk yapalım” dedik. Çocuğun fikrini duyacağımız ve insanların da duymaya hazır olacağı bir ekosistem olmalı. Suna'nın Kızları'nın ilk bir yılı o altyapıyı kurmakla geçti. 32 sivil toplum örgütü ve sivil inisiyatif topluluğu var. Beş topluluk halinde çalışıyoruz. Bir topluluk, “Mahalle temelli olarak bu modeller nasıl kurulabilir?” üzerine çalışıyor. Bir topluluk okul temelli olarak çalışıyor. Diğer bir topluluk, “Kız çocukları akranlar arasında güvenli ve dayanışma içinde nasıl hareket edebilir?” üzerine çalışıyor. Bu üç topluluk, üç alanda altyapı çözümleri üretiyor. Bir de bunların altyapılarını destekleyen iki topluluk var. Biri araştırma, biri de “kız çocuk odaklı tasarım” alanında çalışıyor. 

-Altyapı bittiğine göre uygulamalar ne zaman başlayacak? 

2023 itibarıyla ilk pilot uygulamaların tamamlanmasıyla modelleri yaygınlaştırma aşamasına geçeceğiz. Mahalle ve okul temelli, çocukların aktif katılımını içeren modellerin, Urfa'nın Eyyübiye ilçesindeki üç mahallede uygulanması planlanıyor. Hayalimiz 81 ilin tüm  mahallelerine ulaşmak.

BAŞKAN ERKEK YARDIMCISI KIZ 

“Evde, okulda, mahallede fikirleriniz soruluyor mu?”, “Nelerin değişmesini isterdiniz?” sorularına çocukların verdiği yanıtlardan:

- Okulumun en azından bir duvarının rengi bile farklı olsa, “Oh be" deyip içeri giresim gelir.

- Her şeyi içimden geldiği gibi yapmak isterim.

- Benim fikrim alınmıyor

- Evde genellikle kardeşimin sözü geçiyor 

- Tek kişiyken sesimizi duyuramıyoruz

- Ya sözün kesilir ya bir şey derler. Dinlenilmediğimi düşünüyorum sonra içime atıyorum.

- Sesimi duymaları için gerçekten çok bağırmam gerekiyor. 

- Çoğunlukla kızlar başkan yardımcısı oluyor erkekler başkan.

- O yapacak ben yapmayacağım diye bir şey yok.