İSTAÇ Genel Müdürü Ziya Gökmen Togay, çalışmalarını Cumhuriyet'e anlattı: 'Çöpten elektrik üretiyoruz'

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) iştiraki olan İstanbul Çevre Yönetimi Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi (İSTAÇ), dünyanın en önemli metropollerinden biri olan İstanbul’un, artan nüfusuna ve şehirleşmeye bağlı tüketimin yarattığı kentsel, evsel ve endüstriyel atık yönetimini yapıyor.

İBB bünyesinde 1994 yılında kurulan İSTAÇ, bugüne kadar atığın çevreye verdiği zararı engellemek ve atığa bağlı oluşan sera gazı salımını azaltmak amacıyla birçok alanda hizmet vererek çevre yönetiminde önemli rol oynuyor.

Türkiye’nin en büyük çevre ve atık yönetimi yapan kuruluşu olan İSTAÇ’ı, Genel Müdür Ziya Gökmen Togay ile konuştuk. Togay, İSTAÇ’ın çalışma yürüttüğü alanlar ve hedefleri hakkında Cumhuriyet’in sorularını cevapladı.

• İSTAÇ İstanbullulara hangi alanlarda hizmet sunuyor?

İstanbul, deniz ve karasal alanlarının yaratmış olduğu ulaşım, üretim, turizm gibi etkenler ile 24 saat yaşayan bir organizma ki bu organizmanın iyi işleyebilmesi için yaşamsal döngüsünün aksamaması gerekiyor. Biz de İBB’nin bu işleyişi sağlamak adına yürütmüş olduğu faaliyetler dahilinde çevre ve atık yönetimi ile sürdürülebilirlik esaslı yenilenebilir enerji alanında hizmet üreten bir kuruluşuz. Bu çerçevede İSTAÇ olarak düzenli depolama sahalarının kurulumu ve işletilmesi, evsel, endüstriyel ve tıbbi atıkların bertaraf edilmesi, çöp sızıntı suyunun arıtılması, atıktan elektrik ve kompost üretimi, ambalaj atıklarının geri kazanımı, kent ve hal temizliği, inşaat ve hafriyat atıklarının yönetimi, gemilerden atık alımı, deniz yüzeyinden atıkların toplanması ve bertaraf edilmesi, kıyı ve plaj temizliği, dip çamur tarama faaliyetleri, endüstriyel atıkların geri kazanımı, atıklardan yakıt üretimi, yurtiçi ve yurtdışı projelerin yönetimi ve müşavirlik hizmetleri gibi birçok önemli alanda faaliyet gösteriyoruz.

• İSTAÇ geri kazanım alanında ne gibi çalışmalar yapıyor?

İSTAÇ olarak, İstanbul’un kara ve denizlerinde oluşan atıkları doğru yönetmeyi ve yaşamsal döngü içerisinde yeniden hayata kazandırmayı yönetim ilkesi olarak benimsiyoruz. Bu doğrultuda İstanbul’un her türlü evsel atığından enerji elde ediyoruz. Asya ve Avrupa yakalarında toplamda üç adet düzenli depolama sahamız ve bu sahalarda oluşan metan gazının elektrik enerjisine dönüştürüldüğü çöp gazından enerji üretim tesislerimiz mevcut. Bu üç tesisimizde 109 MW kurulu güç ile elektrik enerjisi üretiyoruz. 2021 yılında devreye aldığımız atık yakma ve enerji üretim tesisimizde de evsel atıkları termal yöntemlerle bertaraf ediyor ve 85 MW kurulu güce sahip buhar türbini ile elektrik üretiyoruz.

‘ÜÇ MİLYON TON KARBON’

Toplamda altı modern tesisimizde 200 MW kurulu güç ile enerji üreterek yaklaşık iki milyon kişinin elektrik enerjisi ihtiyacını çöpten karşılıyoruz. Atıklar bekletilmeksizin işleme alındığından, atmosfere salındığında karbondioksitten 28 kat daha zararlı olan atık kaynaklı metan gazının havaya karışmasının önüne geçiyoruz. Elde ettiğimiz kazanımı somut verilerle anlatmak için İSTAÇ’ın 2022 yılı sonunda üç milyon ton karbon kredisine sahip olacağını ifade etmek isterim.

İKİ YAKADA DA HİZMET

• Günde ne kadar atık çıkıyor? İSTAÇ atık operasyonunu nasıl yürütüyor?

Anadolu Yakası’nda yaklaşık 7 bin ton, Avrupa Yakası’nda 12 bin ton civarında evsel atık üretiliyor. Anadolu ve Avrupa Yakası’ndan aktarma merkezlerimize getirilen evsel atıklar, 218 TIR’dan oluşan modern filomuz ile düzenli depolama sahalarına ve geri kazanım tesislerimize taşınarak evsel atığın bertaraf süreci başlamış oluyor. Günlük ortalama 19 bin ton atığı ilçe belediye araçları ile Avrupa Yakası ve Anadolu Yakası’nda dörder adet olmak üzere faal olan toplamda sekiz adet katı atık aktarma merkezimize geliyor. Ayrıca Avrupa Yakası’nda iki, Anadolu Yakası’nda bir adet olmak üzere toplamda üç adet inşası devam eden aktarma istasyonumuz var. İnşaat süreci biten Hasdal Katı Atık Aktarma Merkezi’ni devreye aldık. Bunların hepsi tamamlandığında 11 adet katı atık aktarma istasyonumuz ile daha yüksek bir kapasite ile İstanbul’a hizmet vermeye devam ediyor olacağız.

2050’YE KADAR ‘SIFIR ATIK’ HEDEFİ

• Ulusal ve uluslararası stratejileriniz neler?

İSTAÇ olarak, sürdürülebilir ekonomi, sıfır atık üreten şehirler ve karbon ayak izini en aza indirmek için ulusal ve uluslararası alanda çevresel dönüşüme öncülük eden şirketler arasında yer alıyoruz. Atık yönetimi planına bakıldığında sıfır atık hedefi doğrultusunda; atıkları azaltmak, yeni nesil teknolojilerle ulusal ve uluslararası faaliyetlerde bulunarak sınırlı doğal kaynakları korumak, atıktan enerji üretimi ile yenilenebilir enerji üretim hacmini artırmak ve karbon ayak izini azaltmak, düzenli depolama alanlarına giden atığı hacimsel olarak azaltmak için yeni tesis yatırımlarını planlamak, atık lojistik maliyetlerini ve taşıma kaynaklı emisyon miktarını azaltarak atıkların bertarafını sağlamak için çalışıyoruz. Böylece 2050 yılında depolamaya gönderilen atık miktarını sıfırlamayı hedefliyoruz.

‘DENİZLER 7 GÜN 24 SAAT KORUNUYOR’

• Peki atıkların temizlik süreci nasıl işliyor?

İstanbul genelinde anayolların, meydanların, geçitlerin temizliği İSTAÇ Kent Temizlik ekiplerimizce yapılıyor. Mekanik süpürme, mekanik yıkama, elle süpürme ve hal temizlik çalışmaları kapsamında 2 bine yakın personel ve teknolojik ekipmanlar ile hizmet veriyoruz. Denizleri ve ekosistemini korumak, plaj ve kıyıların temizliğini sağlamak amacıyla da oluşturduğumuz güçlü bir ekibimiz var. Tüm ekibimiz ile yedi gün 24 saat görev başındayız. İstanbul’un en eski yerleşim yerlerine kıyı olan Haliç’in dibinde yağmur ve benzeri faktörlerle oluşan, dere ağızları ve koy gibi noktalarda biriken ve suyun sığlaşmasına neden olan dip çamuru, özel araçlar ile çıkarıyor ve Haliç Dip Çamuru Çıkarma ve Susuzlaştırma Tesisimizde bertaraf ediyoruz. Gemi kaynaklı atıkların yönetimi İstanbul il sınırları dahilindeki tüm deniz sahasında İBB çevre denetim ekibi ile, yıl boyunca aralıksız, 7/24 denetimler yapılarak gemilerin illegal deşarjlarla denizlerin kirletilmesinin önüne geçiyoruz. İstanbul’da her gün 9 binin üzerinde sağlık kuruluşundan günlük ortalama 95 ton tıbbi atık toplayarak yakma ve sterilizasyon yöntemlerini kullanarak bertaraf ediyoruz. Endüstriyel atık yönetimimiz kapsamında ise sanayiden kaynaklanan, geri dönüşümü ekonomik olmayan, kalorifik değeri bulunan; kâğıt-karton, kauçuk, plastik, tekstil vb. geri kazanılabilir nitelikteki endüstriyel atıkları tesisimizde işleyerek alternatif yakıt üreterek ekonomiye kazandırıyoruz.

‘GELECEK NESİLLERİ BİLİNÇLENDİRİYORUZ’

• Sosyal sorumluluk üzerine hangi çalışmaları yürütüyorsunuz?

İstanbul’daki atıkların geri dönüşümü ve geri kazanımı için kaynağında ayrıştırma bilincinin artırılması adına, eğitim kurumları ve ilçe belediyelerinin koordinasyonları ile işbirlikleri yapıyor, alanında uzman çalışma arkadaşlarımızla, “sıfır atık” ve “kaynağında ayrıştırma” eğitimleri vererek gelecek nesillerin atık yönetimi konusunda bilinçlenmesi için çalışıyoruz. 

‘OKULLARLA ÇALIŞIYORUZ’

Üniversiteler ile sempozyumlar, konferanslar, oturumlar düzenliyoruz, gençlerimizi tesislerimizde ağırlıyor, eğitim süreçlerine katkıda bulunuyoruz. İSTAÇ bünyesinde kurduğumuz atık malzemelerin değerlendirildiği bir geri dönüşüm atölyemiz var. Atölyemiz kurulduğu günden bu yana atık malzemeleri kullanarak çocuk parkları, kütüphaneler, ofis mobilyaları, sokaklarda yaşayan can dostlarımıza yuvalar ve daha birçok çalışma yaptık. Sıfır atık eğitimleri sonrası bir uygulamalı atölye çalışması oluşturduk. Çocuklarımızın hayal güçlerini geri dönüşümle birleştirerek atıkların aslında yeniden kullanılabilir bir değer olduğunu göstermek istiyoruz.