AKP iktidarı döneminde kişi başına gelirin üç kat arttığı savı hem başarı ölçüsü, hem övünme hem de propaganda aracı olarak sık sık yinelenmektedir. Bu tür savlar, ilgili vatandaşlarda da soru işaretleri doğurmaktadır. Gerçekten 2002-2014 döneminde, 12 yılda kişi başına gelir reel olarak üç kat arttı mı, üçe katlandı mı?
Resmi verilere dayanarak bu sorunun yanıtını araştırmadan önce, kurumsal olarak nitelendirilebilecek bir soruya değineyim. Kişi başına gelir hesabında, GSYH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) mı, yoksa GSMH (Gayri Safi Milli Hasıla) mı esas alınmalıdır?
GSYH’ye yurtiçinde yaratılan katma değer -katma değer yabancı kurumlar, yabancı uyruklu kişiler tarafından da yaratılsa- katılmaktadır. Ancak yaratılan gelirin bir bölümü, faiz, kâr payı hatta ücret olarak yurtdışına, dış âleme aktarılmaktadır. Buna karşı yurtdışında çalışan vatandaşların, yurtdışında menkul değerlere yatırım yapmış olanların, yurtdışında işletmeleri olan kuruluşların, yurtdışına borç vermiş olanların, yurtdışında elde edip ülkeye transfer ettikleri gelirleri vardır.

***

GSMH hesaplanırken yurtiçinde elde edilip yurtdışı dış âleme faiz, kâr payı, ücret olarak aktarılan faktör gelirleri GSYH’den indirilirken; yurtdışında da elde edilip dış âlemden ülkeye aktarılan faktör gelirleri eklenmektedir. Bu nedenle GSYH ile GSMH arasında nicel olarak büyük boyutlu olmasa da fark oluşmaktadır. Bir ülkenin dış borcu ve ülkede yabancıların yatırımları arttıkça, dış âleme her yıl daha fazla faiz, kâr payı olarak gelir aktarılacağından, GSYH ile GSMH arasında nicel farklılık da büyümektedir. Türkiye de bu tür bir sorunla karşı karşıyadır; gelecek yıllarda GSYH ile GSMH arasındaki farkın da büyümesi beklenmektedir.
Resmi verilere göre 2002 yılında kişi başına 2.960 ABD Doları olan gelir 2014 yılı tahminine göre 10.537 ABD Doları’na yükselmekte, yüzde 256 oranında artmaktadır. Ancak artış, cari USD değeri üzerinden hesaplanmaktadır. ABD Doları da sabit bir ölçü olmayıp sürekli değer yitirmektedir. Son 12 yılda USD, yılda ortalama yüzde 3.0 değer kaybı ile yüzde 43.0 düzeyinde değer yitirdiği hesabı ile, 2002-2014 döneminde USD bazında kişi başına gelir yıllık ortalama yüzde 3.7 reel artış hızı ile kümülatif 1.5 kat olmuştur. Kaldı ki bu hesap, kümülatif 2014 yılı GSYH tahmini ve USD kuru 1 ABD Doları = 2.18 TL üzerinden yapılmıştır. USD değeri 1 ABD Doları = 2.25 TL öngörüsü ile yapıldığında kişi başına gelir 2014 sonu itibarıyla 10.250 USD olarak hesaplanmaktadır.

***

Kişi başına gelirin üç kat arttığı savının irdelenmesi GSYH ve nüfus verilerinden hareketle de yapılabilir.
2002 yılı GSYH 100.0 kabul edildiğinde 2014 yılı sonunda endeks yüzde 175.6 yükselmektedir. 2002-2014 döneminde yıllık ortalama GSYH artış hızı yüzde 4.8’dir. Yıllık ortalama nüfus artışının yüzde 1.2 dolayında olduğu temelinde, yıllık ortalama kişi başına gelir artışı yüzde 3.6, 12 yılda kümülatif olarak 53.0 düzeyinde olmaktadır.
Bir ekonomide yıllık ortalama ulusal gelir artış hızı yüzde 4.8, nüfus artışı hızı yüzde 1.2 dolayında ise 12 yılda kişi başına gelirin reel olarak 3 kat artmasına olanak yoktur. Dolarda 12 yıldaki değer kaybı dikkate alınmadan, artış oranı da abartılarak Türkiye’de kişi başına gelir son on iki yılda üç kat arttı savının reel ve aritmetik geçerliliği yoktur. Karşılaştırmalar sabit ölçütler üzerinden yapılmalıdır.