Bazı çevreler; kalkınmada temel sorunun iç tasarrufların yetersizliği ve buna bağlı olarak sermaye birikiminin azlığı olduğunu ileri sürer. Bu sava göre iç tasarruf yetersizliği ve sermaye birikiminin azlığı sonuçta kısırdöngü doğurmaktadır. Kısırdöngüyü kırmanın yolu olarak da iç sermaye birikiminin ve özellikle de yabancı sermaye yatırımlarının özendirilmesi önerilir.
Savlara, önerilere değil de gerçeklere bakıldığında, yabancı sermaye yatırımı, özel sektör teşviki ile kalkınmış belli bir büyüklüğün üstünde tek bir ülke örneği dahi bulunamaz. Gerçekler, bu tür savlara, görüşlere uymasa dahi, aynı veya benzer söylemler yinelenir.
Ülkemizde yabancı sermaye teşvik mevzuatı 1950’li yıllara, özel sektörün teşviki de 1980 öncesine değin uzanır. Ülkemiz, yabancı sermaye teşviki, özel sektör desteklenmesiyle kalkınmanın gerçekleşmeyeceğinin en somut örneklerinden birini oluşturur.
Ülkemizde iç ve dış borçlanma yoluyla da kalkınmanın değil ama ekonomide büyümenin finanse edilmesi denenmiştir. Başlangıçta çok çekici gibi gelen bu yöntem de, ülkenin borç batağına saplanması, kırılgan ülke konumuna düşmesiyle sonlanmıştır ya da sonlanmak üzeredir.
Niçin öneriler, uygulamalar başarısızlıkla sonuçlanıyor? Sorunu çözebilmek için öncelikle sorunun kaynağına, nedenine doğru tanı koymak gerekir. Sorun finansman yetersizliğinden kaynaklanmıyor ki, çözümü finansman yollarında bulalım. Sorun, nitelikli insan azlığından kaynaklanıyor.
Çözüm, eğitimiyle, değer yargısıyla, davranış biçimiyle nitelikli insan sayısını artırmadan geçiyor. Sık sık orta gelir tuzağından söz ediliyor; tuzağın aşılması konusunda öneriler geliştiriliyor. İnovasyon, yenilikçilik, teknoloji geliştirme, markalaşma çözüm önerileri olarak savunuluyor. Peki, kim yeni teknoloji, yeni ürün, yeni yöntem geliştirecek, hatta uygulamasını yapacak? Nitelikli insan... Nüfus çokluğu, sayısı, ne yazık ki insan zenginliği anlamına gelmiyor, nitelikli insan sorununu da çözmüyor.
Nitelikli insan yetiştirmenin yolu gerçek anlamda eğitimden geçiyor. Yayımlanan istatistiklere göre Türkiye’de ortalama eğitim süresi, gelişmiş ekonomiler bir yana, yükselen, gelişen ekonomiler grubundaki ülkelere kıyasla dahi kısa. Ortalama eğitim süreci açısından, bırakınız Rusya, Çin, Kore, Arjantin, Brezilya’yı, Endonezya hatta Suudi Arabistan’ın bile gerisindeyiz. Eğitimin kalitesini ölçmek daha da zor. Bu bağlamda OECD’nin yayımladığı PISA testi; matematik, fen, okuma anlama alanlarında yapılan uluslararası eğitim araştırması bir ölçü olarak alındığında, Türkiye’nin alt sıralarda olduğu görülüyor. Bu tür araştırmalara dışında genel gözlemler de eğitim süresi kısalığı ve kalite düşüklüğü yönünde.
Milli Eğitim Bakanlığı eğitimin kalitesini yükseltmek yerine kaliteyi daha da düşürmenin yollarını arıyor, salt bu yönde de başarılı oluyor. 4+4+4 eğitim sistemi, kız çocuklarına türban gibi uygulamalarla, eğitmen kalitesiyle de eğitimin kalitesini daha da düşürmenin yollarını deniyor. Eğitim süresi ne kadar kısalır, kalitesi de ne denli düşürülürse her anlamda sağcı olarak nitelendirilen akımların taraftarı, geleceğe dönük olarak yandaş sayısı artıyor. Politik çıkar hesaplarıyla, ülkenin geleceği karartılıyor. Sonra da dünya liginde ilk ona girmekten, orta gelir tuzağını aşmaktan söz ediliyor.
Türkiye’de kalkınmada kısırdöngülerin kırılması ancak nitelikli insan gücüyle gerçekleşebilir. Biz ise niteliksizliğe özendirip, nitelikli olanları tasfiyeye, dışlamaya uğraşıyoruz.