Günümüz neoliberal politikaların ekonomik istikrarı sağlama aracı para politikasıdır. Para politikası faiz oranını etkilemek yoluyla ekonomiye yansımakta, ekonomik aktörlerin kararlarını etkilemektedir. Bu bağlamda bir görüş ayrılığı da nominal faizin mi yoksa enflasyona göre düzeltilmiş, enflasyondan arındırılmış faizin mi, kararlarda etkili olduğudur. Klasik, neoklasik veya neoliberal ekonomik yaklaşımda reel faiz, tasarruf, tüketim ve yatırım kararlarında belirleyici etken değişkendir.
Bu yaklaşımı özetlemeye çalışayım. Tüketimin alternatif maliyeti reel faizdir. Bireyler tüketmekle, reel faizden, gelirden yoksun kalmaktadır. Reel faiz yükseldikçe, tüketimin alternatif maliyeti artacağından bireyler tüketme yerine tasarruf etmeyi, reel faiz yoluyla gelirlerini artırmayı yeğleyeceklerdir. Reel faiz düştükçe, tüketimin alternatif maliyeti azalacağından bireyler tüketime yönelecekler, tüketim harcamalarını artıracaklardır. Bireyler, kararlarında nominal faiz oranını değil, reel, enflasyondan arındırılmış faizi dikkate alırlar. Nominal faiz oranı sıfıra yakın hatta sıfır olsa dahi, reel faiz pozitif ise bireyler yine de tasarruf ederler.
Girişimciler açısından faiz sermayenin maliyetidir. Sermayenin maliyetinin düşük oluşu halinde kâr beklentisi faiz oranından yüksek olduğu sürece girişimciler duran varlık, sabit değer, makine-teçhizat, inşaat yatırımlarını artırarak ekonomik faaliyetini canlandırır, hızlandırırlar.

***

Klasik, neoklasik veya neoliberal yaklaşımda faiz, tüketim ve yatırım harcamalarını belirleyici olduğundan, ekonomik durgunluk dönemlerinde genişletici para politikası izlenmesi yoluyla faiz oranlarının düşürülmesi hatta negatif faiz önerilirken, enflasyon beklentisi halinde sıkılaştırılmış para politikasıyla reel faizlerin yükseltilmesi, tüketim ve yatırım harcamalarının kısılarak tasarrufların artırılması önerilir.
Ampirik bulgular, ekonometrik araştırmalar, faizin bireylerin, hanehalkının, girişimcilerin kararlarında, neoklasik neoliberal yaklaşımın öngördüğü şekilde etkili olmadığını göstermiştir.
Araştırmalar, bulgular, kişilerin, hanehalkının tüketiminde alışkanlıkların, belirli bir yaşam düzeyini sürdürme, ödeme kolaylıkları, yeni ürünlerin piyasa sunumu, çevreye uyum sağlama, beklentiler, hatta reklam-tanıtım gibi etkenlerin, faize kıyasla daha etkili olduğunu ortaya koymuştur.
Girişimcilerin kararlarında da, satış tahminleri, kapasite kullanım düzeyi, rakip firmaların tutumu, piyasa payını rekabete karşı koruma, likidite fazlalığı, oto finansman olanakları, geleceğe ilişkin beklentiler gibi etkenler, faiz oranından daha fazla etkili olmaktadır.
Faiz, tüketim, tasarruf ve ekonomik anlamda yatırım kararlarında etkili, belirleyici olmamakla beraber finansman kararlarını etkilemektedir.

***

Sermaye hareketlerinin serbestleşmesi, kambiyo kontrollerinin kaldırılması, finansal pazarların küreselleşmesi sonucu, işletmeler yabancı para ya da ulusal para ile finansman seçeneği arasında seçim yapmaktadır. Finansman kararlarında yabancı para faizi ve kur riski ile ulusal para faizini, maliyetini karşılaştırmaktadırlar. Aynı seçim, nakit varlıklarını değerlendirmek isteyen tasarruf sahipleri, yatırım fonları, uluslararası fonlar için de geçerlidir. Ekonomik aktörlerin finansman, değerleme, araç seçim kararlarında reel faiz değil, maliyet ve getiri beklentileri etkili olmaktadır. Reel faiz negatif olsa dahi, döviz kuruna ve beklentiye göre sağlanacak getiri döviz cinsinden pozitif ve alternatiflerine göre yüksekse yabancı fonlar yine de ülkeye gelmektedir. İşletmeler açısından yabancı para ile finansmanın maliyeti, yabancı para faizi, artı kur riski yönünden ulusal para faizinden daha düşükse yabancı parayla fonlamayı yeğlemektedir.
Faiz, günümüzde finansman kararları ve likit varlıkları değerlendirme aracı seçiminde etkilidir, diğer etkileri abartılmamalıdır.