Orta vadeli programlar, uzun dönemli
perspektif planlar hazırlayarak hedefler
belirlemek, kuşkusuz gerekli ve yararlıdır. Ancak
önemli olan hedef belirlemek değil hedefleri
gerçekleştirmektir. Gerçekleştirilememiş
hedefler, övünme, propaganda aracı olma
dışında bir değer ve anlam taşımıyor. Makro
düzeyde de tıpkı işletme düzeyinde olduğu
gibi hedef belirledikten sonra, bu hedeflerle
tutarlı politikaları saptamak, gerçekleştirecek
örgütlenmeyi yapmak, kadroları oluşturmak
gerekir. Belirlenen hedefler kendiliğinden
otomatik olarak gerçekleşmiyor.
Hızlı ekonomik büyüme, işsizlik oranını
düşürme, gelir dağılımını düzeltme, mal ve
hizmet ihracatını artırma yoluyla cari işlemler
açığını daraltmak finansal istikrarı da içeren
ekonomik istikrarı sağlamak, kimsenin karşı
çıkamayacağı, genel kabul görmüş hedeflerdir.
Ancak görüş ayrılıkları, hedeflere ulaşmada
izlenecek politikalarda ortaya çıkar.
Orta vadeli program, hedefler açıklanmıştır.
Ancak izlenecek politikalar belirgin değil.
İzlenecek politikaların genel ifadelerle değil
nesnel biçimde açıklanması gerekir. Şeffaf
olmanın da gereğidir, izlenecek politikaları
açıklamak. İşletme yönetiminde de olduğu gibi,
politikaları yürütecek, uygulayacak kadrolar
belirleyicidir. Kamu yönetiminde de başarısızlık
nedeni olan niteliklere, liyakata dayalı bir seçme,
atama, yükselme yerine, öznel nedenlerle, tarikat,
cemaat, parti, dernek ve benzeri baskı, çıkar
örgütlerinin öneri ve destekleriyle bürokraside
atamaların yapılması, başarısızlığa, hizmetlerde
aksamaya, kurumların güven ve itibar yitirmesine
yol açmaktadır.
Günümüz ekonomisinde üretimin, ihracatın,
yatırımların işletmeler tarafından yapıldığı hatta
fiyatların işletmeler tarafından belirlendiği
göz önünde tutularak, makro politikaların
belirlenmesinde, gelişmelerin açıklanmasında
mikro öğeler, daha açık bir deyişle işletmelerin
politikaları, tutumları, önem taşımaya başlamıştır.
Yeni Keynesgil akımın en büyük katkısı,
ekonomiye, işletmeleri göz önünde tutarak
daha gerçekçi bir bakış açısı, yaklaşım getirmiş
olmasıdır. Mikro öğeleri dikkate almayan, salt
makro değişkenlere dayanan bir ekonomi
politikasının başarılı olmasına olanak yoktur.
Büyük işletmelerin, finans kurumlarının politikaları
ile makro hedefler arasında uyum, entegrasyon
sağlanması gerekir.
Türkiye, I’inci ve II’nci Sınaileşme
Programlarını, 1930’lu yıllarda uygularken
daha tutarlı davranmış, projeleri belirledikten
sonra, projeleri gerçekleştirecek kurumları
oluşturmuş, bu bağlamda mevcut kurumlara
görevler vermiştir. Türkiye, o dönemde denk
bütçe ve dış ödemelerde de denge sağlayacak
yüksek büyüme hızlarına ulaşmıştır.
2002 yılı sonrasında dış borçların 130 milyar
USD’den 450 milyar USD’ ye yükselmesine,
cari işlemler açığının son on yılda toplam
500 milyar USD’ye ulaşmasına, özelleştirme
adı altında en az 60 milyar USD tutarında,
geçmiş dönemlerden kalan kamu varlıklarının
elden çıkarılmasına karşın, yıllık ortalama
ekonomik büyüme hızı yüzde 50 düzeyinin
dahi altında kalmıştır.
Orta vadeli program hedefleri gerçekleşir
mi? İzlenecek politikalar bilinmeden bu konuda
kesin bir yargıya varılamaz. Geçmiş 10 yılda
izlenen politikalar aynen izlenecekse, geçmişte
başarılı sonuçlar vermeyen bu politikaların
gelecekte başarılı olacağını beklemek aşırı
iyimserlik olur, ciddi bir temele de dayanmaz.
Gelişmiş ülkelerde enflasyon tehlikesi baş
gösterdiğinde, işsizlik oranı gerilediğinde, merkez
bankalarının likiditeyi daraltıcı önlemler alması
beklenir. Bu nedenle dış kaynak bulma olanağının
azalması ve maliyetinin artması olasıdır. Ayrıca
Türkiye, Economist dergisinin araştırma ve
değerlendirmesine göre, dünyanın en riskli
ülkelerinin ilk sırasında yer almaktadır. Bu tür
değerlendirmeler de gelecekte dış kaynak
sağlanmasını zorlaştırabilir.
Türkiye’nin ekonomik hedeflerine ulaşabilmesi
için politikalarını belirlemesi, geçmiş uygulamalara
göre de gerekli düzeltmeleri de yapması gerekir.
Aksi halde program ve hedeflerin kâğıt üstünde
kalması tehlikesi büyüktür.