Ekonomide hedefler belirleniyor; yıllık, beş yıllık hatta daha uzun süreli perspektif planlar hazırlanıyor. Hedeflere ulaşmak, başarı sağlamak olanaklı mı? Başarı sağlamak için, ekonomik modelin, buna uygun politikaların ve uygulayacak kadroların iyi seçilmiş olması gerekir. Model geçerli ve gerçekçi değilse, politikalar iyi belirlenmemiş ise ve özellikle de uygulayacak kadrolar gerekli niteliklerden yoksunsa esecek rüzgârın yönü ne olursa olsun uzun süreli başarı sağlamaya olarak yoktur.

Bir model irdelenirken, ne ölçüde olayları açıklıyor, öngörüleri gerçekleşiyor mu, dayandığı varsayımlar gerçekçi mi? Bu ve benzeri kriterler çerçevesinde sorgulamak, değerlendirmek gerekir. Günümüzün başat ve egemen iktisat öğretisi ve politikaları, neoliberal olarak nitelendirilen teori ve buna dayanan politikalar. Neoliberal yaklaşımın dayandığı varsayımların gerçekçi olmadığı, geliştirdiği politikaların çözüm sağlamadığı, hatta krizlerin çekirdeğini oluşturduğu, öngörülerinin gerçekleşmediği, bu köşede de dile getirilmeye çalışılmakta, konuları bilen iktisatçı ve yazarlar tarafından yetkin biçimde ortaya konulmaktadır.

Varlıklı kapitalist ülkeler dahi, olanaklarına, ulusal paralarının tam konvertibl ve uluslararası rezerv para olarak kabul edilmesine karşın neoliberal politikalarla dünya ekonomisinde 2007 sonrası başlayan, hayli uzun süreli, bunalım demeleyim ama durgunluktan kurtulamamış, çözüm üretememişlerdir. Yakın bir gelecek için de etkin bir çözüm olasılığı ufukta görülmemektedir.

Model ve belirlenen politikalar uygun olsa dahi, uygulama önemli ve belirleyicidir. Rüzgâr, yelken ve tekneden çok sağlanacak hız, yelkenin ipini tutan elin becerisine bağlıdır. Başarıyı insan sağlar. Katılmayanlar belki çoğunlukta olabilir ama Türkiye’nin en önemli sorunu insan kaynağı kullanımındaki hatalar, yanlış seçimler, yetki alanların bir şekilde dışlanmasıdır. Bu tür değer yargılarıyla başarının ana koşulu, temeli ortadan kaldırılmaktadır. Atamalarda laf olarak yaraşırlılık, liyakat dikkate alınır. Uygulamada parti, cemaat, tarikat, kişisel ilişki, bir kliğe aidiyet, iç ve dış odakların önerileri etkili olur. Liyakat, yaraşırlılık bu abes etkenlere karşı belki en sonlarda yer alan bir ölçüt, bir kriter olarak kalır.

Sık sık yinelenir; hızlanmak, hedef doğrultusunda yol almak için, rüzgâr, tekne, yelkenden çok yelkenin ipini tutan elin becerisi, yetisi önemlidir. Siz akla aykırı, abes ölçütlere göre atamalar, seçim yapar, kıt olan insan kaynağını bir de kötü kullanır, sonra da başarı beklerseniz, bu eşyanın doğasına aykırı düşer. Başarı rastlantılara kalır. Abes kriterlere göre atanan, terfi ettirilen kişilerden oluşan kadrolardan yetkinlik hatta kişilik beklemek gözlemlendiği gibi olanaksızdır.

Türkiye’de AKP’nin 10 yıllık iktidar döneminde (2012 yılı büyüme hızı yüzde 3.2 olarak alındığında), 2001 yılı daralmasının matematik etkisine, 2007 yılı sonuna değin dünya ekonomisinde olumlu gelişmeye, toplam 360 milyar USD dolayında cari işlem açığına, artan 200 milyar USD tutarında dış borca, yine 250 milyar TL dolayında iç borca karşın, yıllık ortalama büyüme hızı yüzde 5.1 oranında olmuştur. Kaldı ki bu ekonomik büyüme hızındaki gelişme de düzenli olamamış, eksi yüzde 4.8 ile artı yüzde 9.9 arasında dalgalanmıştır.

Önümüzdeki yıllarda, dünya 2008 yılı öncesi büyüme hızlarına ulaşamayacağına, bankaların tüketici kredileri eski hızları ile artamayacağına, Türkiye GSYH’nin yüzde 8 / yüzde 10’u arasında cari işlemler açığı veremeyeceğine, satılacak kamu malı azaldığına göre, rüzgâr da geçmiş hızı ile esemeyecek demektir. Yelken ipini tutan elin becerisi de denenmiş olduğuna göre, Türkiye’nin gelecek beş yılda hatta on yılda, geçmiş başarısından (performansından) daha hızlı bir büyüme hızına ulaşması, olağan koşullarda olanaklı görülmemektedir.

Gelecek beş yılda yıllık ortalama yüzde 3.5 / yüzde 4.0 arası bir büyüme beklentisi bile, bir miktar TÜİK tahmin etkisi eklense dahi, iyimser olarak yorumlanmalıdır.