Sarayevo kentinde, “Konak” denilen binada, Avusturya- Macaristan İmparatorluğu Veliahtı Arşidük Franz Ferdinand (50) ve eşi Düşes Sophie gözlerini yaşama kapatırlarken, “1. Dünya Savaşı’nın (1DS)” da kapısı aralandı.
28 Haziran 1914 Pazar günü saat 10’da trenle gittikleri Sarayevo’da Veliaht ve eşini, Vali Oscar Potiorek, Belediye Başkanı Fehim Kurcis karşılayıp üstü açık bir arabaya aldılar.
“Konak’a” doğru yola çıktıktan 10 dakika sonra, aracın şoförü, havada kendilerine doğru gelen bir el bombasını görünce gazladı! Nedjelko Cabrino’nun attığı bomba, arkadaki arabanın tekerinin altında patladı. İki Avusturyalı ile yoldaki bazı izleyiciler yaralandı. Şoförün bu atik davranışıyla Cabrino’nun yardımcıları Cvijetko Popoviç, Gavrilo Princip, Danilo Ilic ve Trifko Grabez silahlarını ateşleyemediler.
Veliaht yaralıların hastaneye kaldırıldığını öğrendi, onları ziyaret etme isteğini bildirince “ziyaretin tehlikeli olabileceğini” söylendi. Ancak güvenlikten sorumlu Vali Potiorek “Sarayevo’da birçok suikastçının olduğunu mu sanıyorsunuz?” dedi, eşinin gelmemesini önerdi. Ancak Sophie, “Ferdinand halk önüne çıktığına göre ben de çıkarım!” diye tepki gösterdi.
Vali, Veliahtı başka bir yoldan götürmeye karar verdi. Kararını şoföre söylemeyi unuttu. Suikastçılardan Gavrilo Princip (19) bir köşe başında bekliyordu. Vali, yanlış yola girildiğini söyleyince şoför yavaşladı. Gavrilo, arabaya 2m yaklaşıp tabancasını ateşledi.
Veliaht boyun damarından, düşes karnından yaralandılar. Veliaht, eşine “Sevgili Sophie! Sevgili Sophie! Ölme! N’olur çocuklarımız için yaşa!” diyebildi. Araç, Konak’a döndü. Gözlerini 28 Haziran’da Konak’ta kapattılar. Gavrilo, savaşın bitmesinden birkaç ay önce cezaevinde veremden öldü!
28 Temmuz’da Avusturya- Macaristan İmparatorluğu, Sırbistan’a savaş ilan edince dünya birbirine girdi. Dört yıl süren savaşta 10 milyon kişi öldü. 21 milyon kişi yaralandı. 8 milyon asker kayboldu! Açlık, hastalık sivil insanları kırdı geçirdi.

***

Alman savaş gemileri Goben ve Breslav (Yavuz ve Midilli) 27 Ekim’de Boğazlar’dan Karadeniz’e geçmekle kalmadılar, Rusya’nın Sivastopol ve Odesa limanlarını da bombaladılar. Ruslar 2 Kasım’da karşı saldırıya geçti. 3 Kasım’da da İngiliz ve Fransız donanması Çanakkale tabyalarını topa tuttular.
Osmanlı İmparatorluğu böylece 1DS’na girdi. 11 Kasım’da 2.9 milyon kişi askere alındı. 400 bin şehit verildi. 1 milyonu aşkın asker yaralandı ya da tutsak oldu. 9 cephede savaşan Osmanlı, önce 30 Ekim 1918’de “teslim bayrağı” niteliğindeki Mondros Mütarekesi’ni, sonra imparatorluğu parçalayan Sevr Antlaşması’nı imzaladı.
Osmanlı, Avusturya- Macaristan imparatorlukları çöktü. Rusya’da çarlığın yerini komünist yönetim aldı. Macaristan, Çekoslovakya, Yugoslavya, Polonya kuruldu. ABD, Avrupa siyasasına karışmaya başladı…
Anadolu’nun doğusunda 1915’te Ermeniler bağımsızlık için ayaklandılar. Batısında 15 Mayıs 1919’da Yunanlar İzmir’i işgal ettiler. Güneydoğusunda Arap devletleri kuruldu. Bölge petrolü İngiliz ve Fransızların eline geçti. Maliye iflas bayrağını çekti. Enflasyon yüzde 300’ü aştı. Dışa bağımlılık arttı.
Yunanların İzmir’i işgalinden 4 gün sonra Çanakkale kahramanı Mustafa Kemal Samsun’a çıkarak Türkiye Cumhuriyeti’ni kurmanın ilk adımını attı.

Savaşın Artıkları!
100 yıl sonra 1. Dünya Savaşı’nın Türkiye üzerindeki baskıları sürüyor!
1915 olayları için Ermeniler 100. yıldönümü nedeniyle uluslararasında önemli hazırlıklara başladılar. Ermenilerin yoğun olduğu ABD, Kanada ve Fransa’da yasama kurumlarında “soykırım” kararları peşindeler.
Ermenistan’da nisanda istifa eden Başbakan Tigran Sargisyan bu amaçla ABD’ye büyükelçi olarak atandı. Amaç “Ermeni soykırımı” kavramını Kongre’den geçirmek! Sonrasında ise Anadolu toprağında hak isteminde bulunmak!

***

Irak ve Suriye’de başlayan “mezhep” savaşları sonucunda “Irak-Şam İslam Devleti (IŞİD)” önceki gün “halifelik” ilan etti, örgütün başı Ebu Bekir el Bağdadi de “halife” yapıldı.
Böylece sınırımızda Irak ve Suriye’nin parçalanması yolunda ilk adım atıldı. Irak’ın güneyinde Şiilerin, ortasında Sünnilerin ve kuzeyinde de Kürtlerin bağımsız devletlerinin Suriye’den ve hatta Türkiye’den toprak aldıklarını gösteren haritalar dünya basınında yayımlanmaya başladı.
Irak’ın bölünmesine ABD karşı çıksa da, İsrail “Bağımsız Kürdistan Devleti’nin” kurulmasını destekliyor. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu önceki gün “Kürtler bağımsızlığı hak ettiler” sözleri ile oluşuma destek verdi.
Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (İKBY) Başkanı Mesud Barzani, geçen hafta kendisi ile görüşen ABD Dışişleri Bakanı John Kerry’ye “Kendi kaderlerini belirlemenin zamanı geldiğini” söyledi.
Barzani, petrol zengini Kerkük’ü “peşmergelerin” denetimine aldırdı. Bu satırlar yazılırken gelen bir haberde Barzani’nin, Kerkük ve bazı sorunlu bölgelerde Birleşmiş Milletler denetiminde halkoylaması isteyeceği bildirildi.

***

Sonra ne olacağının yanıtını “süreç!” olgusunu daha da ileriye taşıyan Vanlı AKP Genel Başkan Yardımcısı Hüseyin Çelik şöyle verdi: “Eğer Irak bölünürse ki bu kaçınılmaz görünüyor. Bağımsız Kürdistan bizi eskisi kadar rahatsız etmiyor. Onlar kardeşimizdir!”
Merkezi Irak hükümetini dışlayıp Kuzey Irak ile petrol anlaşması yapan AKP, Irak’taki bölünmeden memnun görünüyor.
Bu arada Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın da Barzani’nin desteklediği “Türkiye Kürdistan Demokrat Partisi’nin (TKDP)” kuruluşuna onay verdiği açıklandı.
Cem Karaca’nın şarkısı neydi? “Bindik bir alamete, gidiyoz kıyamete!”

Bir Not: Gaziantep’te haziran başında düzenlenen “36. Uluslararası Arkeoloji Çalıştayı” yazılarımı sürdüreceğim.