Türkiye’de televizyonculuk mesleğinin kurucularından biri olduğumu, gerektiği zaman, tekrarlamamın yararlı olduğunu düşünüyorum. Kuruluşundan itibaren, TRT televizyonlarındaki 13 yıllık geçmişim, RTÜK denetim yetkisi konusunda söz almamı zorunlu kılıyor. TRT televizyonunun ilk denetim sorumlusu ve müdürü benim. Program denetçilerinin niteliklerini saptayan metni ben yazdım. Aranan nitelikler: Edebiyat, tarih, sosyal bilimler, güzel sanatlar alanlarında yükseköğrenim görmek; yabancı dil bilmek; yazarlık ve eleştirmenlik deneyimi olmak; alçakgönüllü olmak, megaloman olmamak; ruh sağlığı yerinde olmak, vb. Neden ? Çünkü denetim yetkisi ahlak bozar.

Şu anda RTÜK’te görev yapan üyelerden hiçbiri Televizyon Öndenetim ve Redaksiyon Şube Müdürlüğü’nde görev alamazlardı. Şu anda hayatta olan hepsi çok değerli televizyon yapımcıları ve yönetmenleri bana tanıklık edebilir.

***

Dünyanın bütün televizyonlarında yayından önce bütün programlar (öneri safhasında, yapım sırasında ve sonrasında, yayından önce), sorumlu ve yetkililer tarafından denetlenir. Denetleyenler sadece denetmenler değil her aşamanın yetkilileridir. Yayından sonra da RTÜK gibi kurullar ve elbette yargı denetimi söz konusudur.

Bir ceza hukuku profesörüne sordum. RTÜK’ü hukuki açıdan söyle tanımladı:

“Sermaye Piyasası Kurulu, Rekabet Kurumu gibi bir üst kuruldur. Bunlara bağımsız idari otorite adı da verilir. Üst kurullar bağımsız olmalıdır. Bağımsızlık, üyelerinin atanması ya da seçilmesindeki özel usuller ve idari - mali özerkliğe sahip olmalarıyla sağlanır. İdari yapılardır. İdarenin düzenleyici işlem yapma (yönetmelik gibi) yetkisini kullanırlar. Otoritedirler. Yani koydukları kuralları ve ilgili kanunları ihlal edenlere idari yaptırım uygularlar. Bu konuda ilkesel bir sorun yoktur. Önemli olan yetkilerin hukuka uygun kullanılıp kullanılmadığıdır.” Ve iktidar karşısında bağımsız olmalıdır.

***

Fransa’daki RTÜK benzeri CSA (Conseil Supérieure de l’Audivisuel), yayın özgürlüğünün kullanılmasını garanti etmek için 17 Ocak 1989 tarihli yasa ile kurulmuş bağımsız bir kamu otoritesidir. Üyelerin tamamı meslek içinde görev yapmış insanlar:

Başkan Roch-Olivier Maistre, devlet hizmetinde yıllarca görev yapmış bir yüksek yönetici.

Nicolas Curien (sanat profesörü), Carole Bienaimé-Besse (yapımcı), Hervé Godechot (gazeteci-televizyoncu), Nathalie Sonnacl’Institut national de l’audiovisuel (INA)’nın yöneticisi ve l’Université Panthéon-Assas’ta öğretim üyesi. Michèle Léridon: Gazeteci, Agence France Press’in yöneticisi.

***

Bizim RTÜK’ün üyeleri:

RTÜK Üst Kurul Başkanı Ebubekir Şahin: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü mezunu. Gazetecilik anabilim dalında yüksek lisans. Meslekte deneyimi yok.

ÜYELER:

Ali Ürküt, işletme fakültesi işletme bölümü. Meslekte deneyimi yok.

Arif Fırtına, Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Turizm İşletmeciliği bölümü. Meslekte deneyimi yok.

İlhan Taşcı, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik bölümü. Gazeteci. TV sektöründe deneyimi yok.

Prof. Dr. İlhan Yerlikaya, fen edebiyat fakültesi tarih bölümü. Meslek deneyimi olsaydı üye olabilirdi.

Nurullah ÖZTÜRK, siyasal bilgiler fakültesi kamu yönetimi bölümü. Meslek deneyimi olsaydı üye olabilirdi.

Okan KONURALP, sosyolog. TV sektöründe deneyimi yok.

Taha YÜCEL, elektrik-elektronik mühendisliği. RTÜK’te çalışmış.

***

Fransız CSA’sı içerik denetimi yapmıyor. Ama bizim RTÜK içerik denetimi yapıyor. Deneyimime dayanarak söylüyorum: İçerik denetimi yapacak kurulun içinde mutlaka bulunması gereken üyeler: Felsefeci, tarihçi, sosyolog, sanat tarihçisi, edebiyat uzmanı, yazar ve kesinlikle bir dilbilimci.

Üyeler “canlı yayın”ın nitelik ve özelliğini çok iyi bilecekler. Konuşmalı canlı yayınlarda “alçak” sözcüğünün cümlenin hangi öğesine bağlı olduğunu ancak bir dilbilimci bilebilir.

RTÜK, bağımsız bir kurul değil; hükümetin emrinde bir kurul. Adil karar veremez. Kararları Cumhuriyet ilkelerine aykırı olamaz.

***

Fransızların CSA’sı, Fransız dilinin ve kültürünün antenler üzerinde savunulmasını ve gösterilmesini sağlamaktan sorumludur. Ama bizim RTÜK’ün böyle bir görevi ve sorumluluğu yok!