Necatigil’in “Edebiyatımızda İsimler
Sözlüğü”ne ve YKY’nin “Tanzimat’tan
Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi”ne
bakarsanız Nâzım Hikmet’in ilk kitabı
1929’da yayımlanan “835 Satır”dır. Nâzım
Hikmet Vakfı’nın www.nazimhikmet.org.
tr adresindeki Öner Yağcı’nın hazırladığı
bibliyografyaya göre ise Nâzım Hikmet’in
ilk kitabı “Güneşi İçenlerin Türküsü” ve
1928’de Bakû’da yayımlanmış.
Temmuz 2010’da NTV Tarih Dergisi’nde
kitap koleksiyoncusu Haluk Oral, Nâzım
Hikmet’in ilk şiir kitabı “Dağların Havası”nı
bulduğunu duyurmuş. “Dağların Havası”,
“eski yazı yani Osmanlıca. Akbaba
Neşriyat’ın bir numaralı kitabı olarak 1925
yılında çıkmış piyasaya. Zaten içindeki şiir de
Akbaba’da tefrika edilen uzun bir şiir” diye
açıklıyor Haluk Oral. “Dağların Havası”nın
kayıtlara geçmemesinin en önemli sebebi,
kitabın kapağında veya içinde şairin adının
bulunmaması. Şiir Akbaba dergisinde
“Kartal” mahlası ile tefrika edilmiş.
nazimhikmet.gen.tr’deki Bayram
Özdem imzalı nota göre “Dağların Havası”,
Seyfettin Özege’nin “Eski Harflerle Basılmış
Türkçe Eserler Kataloğu”nda Yusuf Ziya
Ortaç’ın eseri olarak görüldüğü için Nâzım
Hikmet’in eserleri arasında sayılmamış. Bilim
ve Sanat dergisinin 1982 tarihli 18. sayısında
Kemal Sülker “Nâzım Hikmet’in Bilinmeyen
Bir Manzum Romanı” başlıklı yazısıyla eserin
Nâzım Hikmet’e ait olduğunu belirtmiş
ve şairin daha sonraki toplu basımlarında
bu uzun şiir yer almış. Bayram Özdem,
“Dağların Havası”nın Librairie de Pera’nın 22
Aralık 2002 tarihindeki 45. müzayedesinde
“Nâzım Hikmet’in ilk şiir kitabı” ibaresiyle
satışa sunulduğunu da belirtiyor.
tr.wikipedia.org’a göre “835 Satır”dan
önce Nâzım Hikmet’in iki kitabı var.
1925’te Arap alfabesi ile “Dağların Havası”
ve 1928’de “Güneşi İçenlerin Türküsü”
yayımlanmış. Wikipedia’da “1924’te
Moskova’da yayımlanan ilk şiir kitabı
28 Kanunisani sahnelendi” cümlesi de
geçiyor. Bu bilgi doğru olarak kabul edilip
yüzlerce internet sitesine aynen alıntılandığı
gibi köşe yazılarında da kullanılmış. 28
Kanunisani’yi Nâzım Hikmet’in Mustafa
Suphi ve yoldaşlarının katledilmesi üzerine
1923’te Moskova’dayken yazdığı şiir olarak
biliyoruz. Kitap olarak basıldığına dair bir
veri ise yok.
Sol gazetesi Kitap ekinde Tolga Gürocak
“Nâzım Hikmet’in ilk kitabı hangisi” diye
sorup Nâzım Hikmet’in ilk kitabının Kıreml
adıyla ve Arap alfabesi ile Rusya’da
yayımlanmış olabileceğini yazdı ve kaynak
olarak da Seyfettin Özege’nin kataloğunu
gösterdi (4.09.2013). Katalogda 25023.
kitap olarak “Kıreml (Kremlin) Lahuti –
Nuşirevanzâde Ziynetullah – Nâzım Hikmet
[Ran] Moskova Yıl: 1923 Matbaa: Merkezî
Şark Neşriyatı, 32 sayfa” bilgisi var. 1923’te
Nâzım Hikmet Moskova’da. Nuşirevanzade
Ziynetullah Türkiyeli bir Tatar, Abolqasem
Lahuti Tacikistan kökenli ünlü bir Marksist
devrimci ve şair. Aynı tarihlerde Rusya’dalar.
“Qasidai Kremel” (Ode to the Kremlin, 1923)
adlı bir kitap da Lahuti’nin eserleri arasında
sayılıyor. Üç arkadaş birlikte bir kitap mı
yazdılar yoksa Ziynetullah ve Nâzım Hikmet,
Lahuti’nin eserini Türkçeye mi çevirdi?
Bilemiyoruz.
Konuyu danıştığım Nâzım Hikmet
araştırmacısı M. Melih Güneş haklı olarak
“Elle tutulmayan, gözle görülmeyen belge
söylentide kalır” diyor. Seyfettin Özege’nin
görmediği kitabı kataloğuna almayacağını
düşünerek “Kremlin Nâzım Hikmet’in ilk
kitabı mı” diye sormadan edemiyoruz.