Zamlar bu kış ocak söndürür

Zam yağmuru hız kesmeden devam ediyor. BOTAŞ ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), doğalgaz ile elektriğe üç ay içinde üçüncü defa zam yaptı. 1 Ekim’den itibaren doğalgazda zam oranı konutlar için yüzde 9, sanayi için yüzde 18.5 oldu. Elektrikte zam oranı ise konutta yüzde 9, sanayide yüzde 15 olarak açıklandı. Son üç aydaki zammın ardından elektrik ve doğalgaz fiyatı temmuz sonuna kıyasla konut için yüzde 30, sanayi için toplam yüzde 48 artmış oldu.
Dört kişilik bir ailenin ortalama elektrik faturası 1 Ocak 2018’de 10.33 lira iken, bu rakam dün itibarıyla 136.8 liraya yükseldi.

Kış üşütecek   

Doğalgaz ve elektrik zamlarının başka birçok ürün ve hizmette de artışa neden olması beklenirken, dar ve sabit gelirliler için bu kış daha da zor geçecek. Geçen hafta yapılan yönetmelik değişikliğiyle doğalgazda fiyat artışlarının kolaylaştırılmasının ardından dün ardı ardına zam haberleri geldi. BOTAŞ ağustosta elektrik üretim amaçlı doğalgaz satış fiyatını yüzde 49.5 arttırmış, konutlarda kullanılan doğalgaza yüzde 9, sanayidekine de yüzde 14 zam yapmıştı. BOTAŞ 1 Eylül’de de konutlarda ve sanayide kullanılan doğalgazın fiyatını aynı oranda artırdı. Elektriğin büyük bir bölümü doğalgaz santrallerinde üretildiği için doğalgaza paralel olarak elektiğe de zam geliyor. Ağustos başında elektrik fiyatı konutlarda yüzde 9, sanayide ise yüzde 14 artırılmıştı.

9 ayda fiyatlar katlandı

Enerji Ekonomisi Derneği Başkanı Prof. Dr. Gürkan Kumbaroğlu, elektrikte yapılan son zamlarla ocaktan itibaren fiyat artış oranının sanayii ve ticarethaneler için yüzde 50’yi, meskenler için yüzde 40’ı aşmış olduğunun altını çizdi.

Kumbaroğlu, doğalgazdak artışın dokuz aylık dönemde konutlar için yüzde 30, sanayii için yüzde 69 ve elektrik üretimi için yüzde 113 oranında olduğunu hatırlattı.
“Son zamlar ile sanayi ve ticarethaneler için dokuz aylık fiyat artış oranı Türk Lirası’nın Avro karşısındaki değer kaybına oran olarak eşitlenmiş oldu” diyen Kumbaroğlu, “İthal kömürü ve doğalgazı ile yenilenebilir enerjide dövize endeksi alım garantileri ile dövize endeksli sektör son zamlardan sonra döviz kurlarındaki artışı yakaladığından bundan sonra döviz kurları artmadığı sürece elektrikte yeni zam söz konusu olmamalı” dedi.

Enflasyonu daha da artıracak

Enerjiye yapılan zamlar, ağustosta yüzde 17.9’a yükselen tüketici enflasyonunu ile yüzde 32.13’e ulaşan üretici enflasyonu daha da artıracak. Elektriğin enflasyon sepetinde yüzde 2.39, doğalgazın yüzde 1.44 ağırlığı bulunuyor.

Elektriğe yüzde 9 zammın tüketici enflasyona yüzde 0.22 doğrudan artırıcı etkisi olacak. Doğalgazdaki yüzde 9 zammın doğrudan etkisi 0.13 puan. İki zammın da enflasyona doğrudan etkilerinin yanı sıra dolaylı etkileri de olabiliyor.

Elektrik ve doğalgazda hane kullanım fiyatlarına yapan üç zammın enflasyona toplam doğrudan etkisi yaklaşık 1 puan oldu.

Fiyat artışları hane halkının yanı sıra üreticiler üzerinde de baskı yaratacak. TEB Yatırım tarafından yayımlanan değerlendirmeye göre fiyat artışlarından en çok etkilenen ana sanayi kolları arasında cam ve çimento üreticileri yer alıyor. Sanayi için doğalgazdaki yüzde 18.5 fiyat artışının Soda Sanayi, Şişecam ve Anadolu Cam’ın  faiz, amortisman ve vergi öncesi kârını (FAVÖK) yüzde 7 ile yüzde 13 arasında aşağı çekmesinin beklendiği ifade edilen raporda, çimento şirketlerinin maliyetlerinin de yaklaşık yüzde 25’ini elektriğin oluşturduğuna dikkat çekildi.

Enerjinin faturası 273 lira

Makina Mühendisleri Odası Başkanı Yunus Yener, Ağustos 2018’e kadar elektrik üretimi için sağlanan doğalgazın sübvanse edildiğine, doğalgazla elektrik üreten santrallara gazın maliyet rakamlarının altında verildiğine, yatırımcı özel şirketlerin kamu zararı pahasına desteklendiğine vurgu yaptı.
Ağustosta sübvansiyonun kısmen kaldırıldığına işaret eden Yener, kamusal desteğin dar ve sabit gelirlilere ve emekçileri sağlanmasını istedi.Amortisman bedeli, ÖTV ve KDV ile birlikte “konut tüketicilerinin 1 m3 doğalgaz için ödeyeceği bedelin 1.76 TL’ye varabileceğine” işaret eden Yener, başkentte bir konutun yıllık doğalgaz faturasının bin 766 TL’ye, aylık ortalama faturasının da 147 liraya ulaştığına dikkat çekti. Yener, 4 kişilik ailenin aylık doğalgaz ve elektrik faturasının 273 TL’ye ulaştığını belirterek, “Bu tutar bin 603 TL olan asgari ücretin yüzde 17’sidir. Diğer yanda, elektrik ve doğalgaz fiyatlarındaki artış başka birçok ürün ve hizmetin fiyat artışlarının da gerekçesi olacak ve enflasyon oranı düşmek bir yana yüzde 30’ları aşabilecektir” dedi.

Yener, emekçilerin maaşları ve asgari ücretin artırılmasını istedi. Doğalgaz satış fiyatlarında sübvansiyonun yalnızca düşük gelirli konut tüketicileri için sağlanmasını talep eden Yener, enerji yoksunlarına ise bedelsiz elektrik ve doğalgaz desteği verilmesi gerektiğini kaydetti.

Kur petrolü vuracak

Yıl başında 66 dolar seviyesinde olan Brent tipi ham petrolün varil fiyatı dün 83.65 doları gördü. Birçok analist, İran’a dönük ABD yaptırımları nedeniyle petrol fiyatının 100 doları görebileceğini öne sürüyor. Petrol fiyatlarındaki artış akaryakıt fiyatlarının yanı sıra doğalgaz fiyatlarını, doğalgaz fiyatlarındaki artış da elektrik fiyatlarını artırıyor. Doğalgaz ve elektrikte, kur farkı nedeniyle gelen zamlara ek olarak petrol fiyatlarındaki artıştan kaynaklı zamların gelmesi bekleniyor.