Süte, peynire zam

Cumhuriyet’in çeşitli marketlerde, değişik periyotlarda yaptığı gözlemlere göre, süt ve sütün ürünlerine her ay, hatta zaman zaman 10 günde bir zam yapılıyor. Bazı süt ve süt ürünlerinin fiyatı en son 3-6 Aralık tarihleri arasında yeniden arttı. 

GÜNLÜK 17 LİRA OLDU

Son fiyat artışlarıyla beraber 1 litre kutu sütün fiyatı 5.95 TL’ye çıktı. 2019 Ocak-Mayıs aralığında bir litre kutu süt 3.75 TL iken, şimdi yarım litre sütün fiyatı 3.75 TL’den satılıyor. Yani son bir yılda bir litre kutu sütün fiyatı 3.75 TL’den 5.95 TL’ye çıkarak toplamda yüzde 58.6 artmış oldu. 

Yine geçen ocak ayında 2.50-2.75 TL’den satılan “market markalı” bir litre kutu sütün fiyatı ise bu ay 3.75 TL’ye yükseldi. Bazı yoğurt markalarına 10 günde 3 lira zam geldi. 10 gün önce 11.90 TL’den satılan 2 kiloluk yoğurt, 7 Aralık itibarıyla 15 TL’ye çıktı. Son 15 gün içinde kaşar peynirin ortalama kilogram fiyatı ise yüzde 4 artarak 30 TL’ye yükseldi. Zaten Birleşik Metal İş Sendikası Sınıf Araştırmaları Merkezi’nin (BİSAM) Kasım 2019 dönemi için hazırladığı açlık ve yoksulluk sınırı verileri de süt ve süt ürünlerindeki zamları gözler önüne sermişti. 

Kasım 2019’da günlük harcamalarda en yüksek maliyet grubunu, 17 TL ile peynir/ çökelek grubu oluşturmuş, et,  tavuk ve balık grubu için yapılması gereken minimum harcama tutarı ise 13.91 TL ile peynir ve çökelekten sonra gelmişti.

Türkiye Süt Et Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği’ne (SETBİR) göre, fiyat artışlarının ana sebebi, hayvancılık maliyetlerinin son bir yılda yüzde 30’dan fazla artması. Çiğ süt maliyeti en az yüzde 31, yem fiyatları en az yüzde 30 yükseldi. Doğalgaz ve elektriğe gelen zamlar da sanayicinin belini bükmeye devam ediyor. Bunlara ambalaj malzemeleri, nakliye gibi masrafların da eklenmesi, tüketiciye zam olarak dönüyor. 

İNEKLER KESİME

Üretici tarafında ise artan maliyetlerin altından kalkamayan çiftçi, süt hayvanlarını kesime gönderdiği için süt üretimi sürekli azalıyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nın son açıkladığı Eylül 2019 verilerine göre, toplanan inek sütü miktarı eylülde bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 7.3 azalarak 730 bin 516 tona geriledi. 

İçme sütü üretimi yüzde 5.2 azalarak 112 bin 983 tona, inek peyniri üretimi yüzde 4.6 azalarak 55 bin 486 tona düştü. Yoğurt üretimi ise yüzde 6.1 düşüşle 101 bin 449 tona indi. 

MARKALAR ORTAK HAREKET EDİYOR

Zamlar, ürün gruplarına göre farklı zamanlamalarla yapılıyor. Örneğin bir marka ay başında süt fiyatını artırdıysa süt ürünlerinin fiyatını ay sonu artırabiliyor.  Ulusal Süt Konseyi Başkanı Sabit Karaca, bunun sebebini şöyle anlattı: “Bu, marketle marka arasındaki diyalogdan kaynaklı. Markaların yaptığı fiyat artışlarını, marketler parçalara bölerek tüketiciye yansıtıyor. Marketin seçtiği bir uygulama bu.” 

İstanbul Gıda Toptancı Tüccarları Derneği Başkanı Mustafa Karlı ise “Markalar istişare yapmadan fiyat belirlemiyorlar. Önceki yıllarda birbirleriyle olan rekabetleri daha fazla öne çıkarken, son dönemde organize olup ortak fiyat belirlemeleriyle daha çok öne çıkmaya başladılar. Bu durumu ilk defa bu yıl görüyoruz” dedi.