Ne bitki ne de hayvan... Gizemli canlı: Rangeomorph

Paleontologlar 2000’li yılların başlarında Newfounland’de ilginç bir görüntü ile karşılaştı. İki metre uzunluğunda, 571 milyon yaşında olduğu hesaplanan hem yaprak hem de dal görünümünde organizmaların bulunduğu bir fosil yatağı keşfettiler. 

Bilim insanları “rangeomorph” adı verilen bu gizemli ve soyu tükenmiş yaratıkları daha önceden de bulmuştu ama ne oldukları konusunda bilgileri yoktu. Newfoundland Memorial Üniversitesi’nde jeoloji dalı öğretim üyesi Jack Matthews, “50 yıldır rangeomorph’lar bilim insanlarını şaşırtmaya devam ediyor. Hiçbirimiz bu organizmaların nasıl yaşadığını ‘yaşam ağacı’nın neresinde yer aldıklarını kesin olarak bilmiyoruz. Bazıları bunların ilkel hayvanlar olduğuna inanıyor, ama bu konuda görüş birliği de yok” diyor. 

Her şeye karşın bilim insanları bu tuhaf görünümlü varlıkların yeryüzündeki yaşam ile ilgili kritik sorulara yanıt oluşturabileceğini düşünüyor. Matthews bu konuda şöyle konuşuyor: “Bu organizmalar çok önemli, zira çokhücreli karmaşık yaşamın evrimi ile ilgili en büyük kanıtı oluşturuyorlar.” Daha önce de Namibya’da, Rusya, Avustralya ve İngiltere’de de bulunan rangeomorph’ların 635 milyon ile 541 milyon yıl önce Ediyakaran döneminde yaşadığı tahmin ediliyor. Bilim insanlarına göre bunlar toplu halde, deniz tabanına demir atmış gibi bulunuyorlardı. 

Rangeomorph’lar karmaşık bir yapıya sahipti. Sap şeklindeki gövdeden dallanma oluşturuyorlardı; denizanası gibi jöle kıvamındaydılar ve akıntıların etkisiyle dalgalanıyorlardı. Bilim insanları bunları nasıl sınıflandıracağını bilemese de çoğu, bunları bitki kategorisine sokmak istemiyor, çünkü güneş ışığının erişemeyeceği derinliklerde, fotosentez yapamayacakları bir ortamda yaşıyorlardı. Bu da yosun veya su bitkisi oldukları olasılığını ortadan kaldırıyordu.

JEOKİMYADA KÖKLÜ DEĞİŞİKLİKLER

Kimilerinin boyu 2 metreye ulaşırken, kimilerinin genişliği 3 santim ile sınırlı. Rangeomorph’ların yok olmalarından sonra yeryüzü, Kambriyen döneminde farklı ve iri hayvanlarla tanıştı. Bu dönemde yeryüzü jeokimyasının köklü bir değişim geçirmesi, denizlerde oksijen düzeyinde de büyük artışlara yol açmış olabilir. Bu koşullar büyük ve farklı hayvanların nasıl ortaya çıktığını açıklayabilir. Hoyal Cuthill ve Cambridge Üniversitesi’nden paleontolog Simon Conway Morris bu olasılıkları daha iyi değerlendirmek için çeşitli randeomorph fosilini inceledi. 

Nature Ecology ve Evolution dergisinde sonuçları yayımlanan bu incelemede, Newfoundland’de keşfedilen Avalofractus abaculus adı verilen türün fosilinin bilgisayarlı tomografisi çekildi. Hoyal Cuthill ve Morris’in modelleri bu organizmaların nasıl bu kadar büyüyebilmiş olmalarına ışık tutuyor. 

Cuthill “Rangeomorph’un boyutlarındaki büyüme oksijen ve diğer besleyici unsurların bolluğundan kaynaklanıyor olabilir” diyor.

KRİTİK BİR DÖNEM...

Fakat diğer uzmanlar bu yaratıklar için kesin bir hükme varmakta tereddüt ediyorlar. Los Angeles’taki Kaliforniya Üniversitesi’nden evrimsel biyolog David Jacobs, “Bu yaratıkları yalnızca beslenme düzenlerine bakıp sınıflandırmak doğru olmaz. Başka modellerin de geliştirilmesi ve incelenmesi gerekir” diyor. 

Eğer Hoyal Cuthill ve Morris’in bulgularının doğru olduğu kanıtlanırsa, gezegenimizdeki canlı evrimindeki kritik bir dönem daha netlik kazanmış olacak. Hoyal Cuthill, “Bu sonuçlar daha büyük organizmaların ortaya çıkış sürecindeki eksik halkayı tamamlıyor olabilir” diyor.