Krizden de beter... Yıllık enflasyon 15 yılın zirvesinde

Enflasyonda yükseliş neredeyse kriz yıllarına geri döndü. Yıllık Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) ağustostaki yüzde 17.9 seviyesinden eylülde yüzde 24.52’e yükselerek 15 yılın zirvesini gördü. Aylık artış ise yüzde 6.3 ile beklentilerin oldukça üzerinde gerçekleşti. Enflasyonda yüzde 3.6 artış bekleniyordu.

Uzmanlara göre enflasyonda daha en kötüsü görünmedi. Yeni zirveler gelecek. Bu da yurttaşı zor günler beklediğini, yeni zamlar olacağını gösteriyor. Ayrıca iş dünyası tarafında da seri iflaslar ve toplu işten çıkarmalar gündeme gelebilir.

Yükseliş sürecek

Merkez Bankası’nın para politikasının en fazla etkili olacağı kalemlerden oluşan çekirdek enflasyon da (C Endeksi) yüzde 24.05’e fırladı. Çekirdek enflasyonun aylık bazda TÜFE’den daha fazla artmış olması önümüzdeki aylarda enflasyondaki artışın yine yüksek düzeylerde devam edeceğini gösteriyor.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2018 Eylül ayı TÜFE verilerine göre,  ana harcama grupları itibariyle tüketici enflasyonunda aylık bazda en yüksek artış yüzde 11.41 ile ev eşyası grubunda olurken ulaştırmada yüzde 9.15, çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 7.42, eğlence ve kültürde yüzde 6.62 ve gıda ve alkolsüz içeceklerde yüzde 6.40 artış gerçekleşti. Eylülde endekste aylık bazda düşüş gösteren grup olmadı. TÜFE’de yıllık bazda en yüksek artış da yüzde 37.28 ile ev eşyası grubunda görüldü. Bunu yüzde 36.61 ile ulaştırma, yüzde 30.61 ile çeşitli mal ve hizmetler, yüzde 27.70 ile gıda ve alkolsüz içecekler izledi.

ÜFE sert yükseldi

Tüketici fiyatlarının yanı sıra üretici fiyat endeksinde  (ÜFE) de yıllık bazda sert yükseliş yaşandı. Üretici fiyatlarında yıllık bazda yüzde 46.15 artış kaydedilirken, aylık bazda artış yüzde 10.88 oldu.
Bir önceki aya göre en fazla artış enerji sektöründe yaşandı. Elektrik ve gazda aylık bazda artış yüzde 40.21 olurken, ham petrol ve doğal gazda artış yüzde 16.95 olarak açıklandı.

Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ ile Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu son 3 aydır düzenli olarak elektrik ve doğalgaz fiyatlarına zam yapıyor. Elektriğin enflasyon sepetinde yüzde 2.39, doğalgazın yüzde 1.44 ağırlığı bulunuyor. Elektriğe hafta başında yapılan yüzde 9 zammın ekim ayındaki tüketici enflasyona yüzde 0.22 doğrudan artırıcı etkisi olacak. Doğalgazdaki yüzde 9 zammın doğrudan etkisi 0.13 puan.

İran’ı solladık

Eylül ayı verisiyle enflasyonun en yüksek olduğu gelişen ülkeler sıralamasında Türkiye İran’ı geçerek Arjantin’in arkasında yer aldı. Dr. Mahfi Eğilmez’e göre, enflasyonun, 1980’lerdeki gibi denetimden çıkmış halde yükselmesinin en olumsuz etkisi enflasyon alışkanlığı denilen olguyu tekrar gündeme getirmesi şeklinde karşımıza çıkacak. Enflasyonist beklentilerin yerleşmesi halinde insanları enflasyonun düşeceğine inandırmak artık kolay olmayacak. Bu gelişmenin bir olumsuz etkisi de dolarizasyonun (para ikamesi) artmasına yol açması olarak yaşanacak.

Daha en kötü yaşanmadı

Enflasyon oranlarını değerlendiren ekonomistler, toplu iflasların ve kitlesel işsizliğin kapıda olduğu yorumu yaptı. Ayrıca rakamların ara malı fiyat artışlarını üreticinin üstlenmeyeceğini gösterdiğini belirten ekonomistler, enflasyondaki artışın süreceğini öngörüsünde bulundu.

-İş Yatırım Ekonomisti Muammer Kömürcüoğlu: Eylülde enflasyon beklentilerin oldukça üzerinde arttı. Çekirdek enflasyon görünümü de bozulmaya devam ediyor. Bu durum enflasyon beklentilerinde bozulmanın sürmesine neden olacak. Eylül verisinin ardından yüzde 21 olan yıl sonu enflasyon tahminimizi yüzde 25’e çekiyoruz.

-Şekerbank Başekonomisti Gülay Elif Girgin: Önümüzdeki dönemde bu denli yüksek kur geçişkenliğiyle muhtemelen en kötüsü geride kalmadı. Şu anki görünümde yıl sonuna kadar yüzde 30’a kadar bir gidişat olabilir.

Kitlesel işsizlik

-Prof. Dr. Ümit Akçay: Üretici fiyatlarındaki artış, TÜFE’nin artmaya devam edeceğini gösteriyor. Ek olarak, talebin daraldığı ortamda üreticiler bu fiyat artışını tüketiciye yansıtmakta zorlanacaklar. Bu, toplu iflasların ve dolayısıyla da kitlesel işsizliğin kapıda olması anlamına gelir.

2018 kayıp yıl

Altınbaş Üniversitesi Rektör Yardımcısı ve Ekonomist Prof. Dr. Emre Alkin: 2018 yılına ‘kayıp yıl’ gözüyle bakılması gerekiyor. Gol atmaktan çok defans yaptığımız bir yıl geçirdik. Kaçmaktan kovalamaya fırsat bulamadık.

Kur hareketlendi

Beklentilerin oldukça üzerinde gelen enflasyon sonrası dövizde dalgalanma yaşandı. Dün sabah saatlerinde 6 lira seviyesinde olan kur, kötü sürpriz yapan enflasyon sonrası 6.10 seviyelerine kadar çıktı. Anlık ilk reaksiyonun ardından kur, 6.05 seviyelerine geriledi. Dolar günü 6.02 TL’den kapatırken, gün içinde 7.01 olan Avro ise günü 6.95 TL’den kapattı.