Fiyat yasayla düşmez üretimde planlama şart

Yaş sebze ve meyvede fiyat istikrarı sağlanması için hallerin yap işlet devret (YİD) modeliyle yönetilmesini ve komisyonculuğun kaldırılmasını öngören Hal Yasası taslağı endişe yarattı.
Üretimde planlama yapılmadan, arz-talep dengesi kurulmadan fiyatların düşmeyeceğini söyleyen Türkiye Halciler Federasyonu Genel Başkanı Yüksel Tavşan, şöyle devam etti: “Dünyanın hiçbir yerinde haller kamunun dışına çıkmamış. YİD’le yönetilecek olması büyük sermaye gruplarının eline geçmesine sebep olur. Birçok bölgede üreticinin girdi maliyetlerini sağlayan hal komisyonculuğunun kaldırılması da küçük üreticiyi olumsuz etkiler. Fiyatların böyle düşeceğine inanmıyorum.”
2012’deki Hal Yasası ile sebze ve meyve fiyatlarının yüzde 25 ucuzlayacağı öngörülmüştü ancak yıllar içerisinde herhangi bir sonuç alınamayınca yasada değişikliğe gidiliyor.

‘Hal’den anlamıyor

Cumhurbaşkanlığına sunulan taslak yasalaşırsa, komisyoncuların tüccar olmasının önü açılacak. Ancak komisyoncu yüzde 8 yasal kesinti dışında herhangi bir ücret almazken, tüccar ise düşük fiyattan aldığı ürünü yüksek fiyata satıyor. Bu yüzden de komisyoncunun tüccara dönüşmesinin, sebze ve meyve fiyatlarını düşürmek bir yana daha da artırabileceği yorumlarına katıldığını ifade eden Tavşan, “Taslak henüz mecliste değil, Cumhurbaşkanlığında. İtiraz ettiğimiz konuların yeniden değerlendirilmesini talep ediyoruz. Bu şekilde ucuzluk olmaz çünkü. Değişiklik yapılacaksa, hallere teknolojik altyapılar kurulabilir. Çiftçi bilgisayar üzerinden fiyatını verebilir, satışını yine internet ortamında takip edebilir” dedi.

Yüksek girdiye çözüm yok

Hal Yasası’nda yapılmak istenen değişiklikler, yüksek kurun etkisiyle yüzde 100 artan girdi maliyetlerini düşürmeyeceği gerekçesiyle de eleştiriliyor.

Üretim maliyetlerindeki artışların 2019’daki tarımsal üretimi düşüreceğine dikkat çeken duayen tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım, “Döviz yükseldiği için üretici girdisini alamadı. Çiftçi ‘üretmemenin’ maliyetini yapıyor. ‘Üretmezsem kaybım kazancım ne olur’ diye düşünüyor. Ancak yasada yapılmak istenen değişiklik, tamamen fiyat odaklı bir düzenleme. Sebze ve meyvedeki yüksek fiyatlar gıda enflasyonunun sebebi değil, sonucu. Bu sonucun, yüksek girdi maliyetleri ve iklim değişikliği sebebiyle yaşanan kayıplar gibi sebepleri üzerine düşünmeliyiz” dedi.

Taslağın yasalaşması halinde üretici ile komisyoncusunun bir şekilde anlaşıp, şu an yasal olarak yaptıklarını yasadışı bir şekilde devam ettirecekleri ihtimalinin de olduğuna dikkat çeken Yıldırım, “Komisyoncunun negatif bir algısı var. Bu yüzden de ‘kaldırıyoruz’ denilerek sanki sebze ve meyvede asıl sorunlu onlardı da sorun çözülecek diye bakılıyor. Halbuki, bu bir algı. Komisyoncuyu bir şirketin pazarlama birimi gibi düşünebiliriz. Üretimin aksamasının yanında, çiftçinin ürettiği ürünü kime satacağı sorunu da ortaya çıkar” dedi.

Neler değişecek?

-Hal komisyonculuğu kesin olarak kalkacak.  

-Toptancı hallerinin kuruluş izninin yetkisi belediyelerden alınacak. Yetki, TOBB’un oluşturacağı konsorsiyuma verilecek.

-175 sebze meyve toptancı halinin sayısı azaltılacak. Hal sayısı 30 civarında olacak. Antalya’da tek hal olacak.

-TMMOB’ye bağlı odalardan Ziraat Mühendisleri Odası ile Gıda Mühendisleri Odası’nın temsilcileri, illerdeki Hal Hakem Heyetleri’nde yer alamayacak.